Ch’ol del noreste
Jiñi consulado icha’añbä México ambä tyi Estados Unidos mi iyäk’ob ili lajkoltyäñtyel pejtyelel mexicanojob, mach yäläyik mi migrantejety:
1) Junp’ej juñ cha’añ mi iña’tyäñtyel majkiyety. Ya’ tyi consulado mi imejlel atyaj apasaporte, o junp’ej amatricula yik’oty mi imejlel ak’ajtyiñ acredencial cha’añ elector cha’añ mi imejlel acha’leñ tyi votar tyi México. Tyi ili iyuxp’ejlel juñ ya’i mi ityilel ak’aba yik’oty iyejtyälel awuty. mi imejlel ak’äñ cha’añ mi ajam acuenta tyi banco yik’oty cha’añ mi imejlel awotsañ tyi escuela awalobil ya’ tyi Estados Unidos. Mi awom ak’ajtyiñ ili juñtyak yom mi cha’lañ ty’añ tyi MEXITEL (1_887-639-4835).
2) Mi imejlel ak’äñ jiñi registro civil. Mi tyilemety tyi México pero awalobilob tsi iyilayob pañämil tyi Estados Unidos mi imejlel acha’leñob tyi registrar che’ bajche’ mexicano ya’ tyi consulado cha’añ mi imejlel ityaj cha’p’ejl inacionalidad. Yik’oty mi imejlel acha’leñ ñujpuñel ya’ tyi consulado, pero añ ik’äjñibal tyi Mexico ja’el.
3) Mi atyaj akäñtyäñtyel. Mach yäläyik mi migrantejety tyi Estados Unidos yom awujil cha’añ añ aderecho. Jiñi departamento baki mi atyaj akäñtyäñtyel mi imejlel ikoltyañet. Yik’oty mi imejlel icha’leñety tyi asesorar che’ añety tyi wokol. Mi tsa’ chojkiyety lok’el tyi awe’tyel, o mi ma’añik tsa’ tyojliyety baki mi acha’leñ e’tyel o mi awom aña’tyañ bajche’ yom mi amel cha’añ ma’añik mi achojkel lok’el tyi Esados Unidos o mi awom asäklañ juntyikil api’äl sajtyembä o mi tsa acha’le abä tyi divorciar mi imejlel asu’beñtyel bajche’ mi atyaj ipension awalobilob o mi woli atyaj ats’aleñtyel yom mi amajlel ya’ tyi consulado läk’älbä añ.
4) Mi imejlel iyäk’eñey junp’ej juñ ik’aba poderes notariales. Mi añ junp’ej awokol tyi México pero ma’añik mi amejlel tyi majlel ili poder notarial mi imejlel ikoltyañety. Ili poder notarial mi imejlel ik’äñ juntyikil ambä ti Mexico cha’añ mi ityoj-esañ jiñi wokol, che’ bajche’ testamento, o mi añ chuki awom amäñ, o cha’añ mi imel divorcio. Yom mi ak’ajtyiñ ya’ tyi consulado.
5) Käñyesäñtyel yik’oty ts’äkäñtyel. Añ junp’ej departamento ik’aba comunidades tyi Estados Unidos ya’i mi imejlel atyaj akäñtyesäñtyel cha’añ mi añop español o inglés o cha’añ mi akäñesäñtyel tyi e’tyel. Yik’oty ya’i mi asu’beñtyel baki mi imejlel atyaj ats’äkäñtyel. Yik’oty ya’i mi imejlel asu’beñtyel mi añ api’älob tyilembä tyi alumal. Mach mi acha’lejñ bäk’ejñ yom mi ak’ajtyiñ.
Läk’äl añ iconsulado laklumal Mexico. ¡Yom mi imajlel ak’el!
Traducido por: Pascual Arcos Alvarez ( ch’ol del Noreste)