- DOCUMENTOS DE IDENTIDAD
- REGISTRO CIVIL Y PODERES NOTARIALES
- PROTECCIÓN A MEXICANOS
- COMUNIDADES
- LENGUAS INDÍGENAS
DOCUMENTOS DE IDENTIDAD
¿Qué es el pasaporte y para qué sirve?
El pasaporte es un documento oficial que expide la Secretaría de Relaciones Exteriores a través de sus oficinas y representaciones consulares.
Haz tu cita mediante Mi Consulado, llama o envía un mensaje de WhatsApp al 1-424-309-0009 o ingresando a https://citas.sre.gob.mx/
¿Qué necesitas para tramitarlo?
1. Acreditar la nacionalidad mexicana.
Si de la consulta a las bases de datos, sistemas o archivos a los que tenga acceso esta oficina consular no se pueda acreditar la nacionalidad de la persona solicitante, deberá presentar alguno de los siguientes documentos:
I. Acta de nacimiento expedida por la oficina del registro civil mexicano u oficina consular;
II. Certificado de nacionalidad mexicana;
III. Declaratoria de nacionalidad mexicana por nacimiento;
IV. Carta de naturalización;
V. Cédula de identidad ciudadana, o
VI. Certificado de matrícula consular.
2. Identificación oficial vigente en original (como credencial para votar del INE, matrícula consular o licencia de conducir)
Si es renovación deberás presentar tu pasaporte vencido. En caso de robo, pérdida o destrucción, deberá levantarse un acta ante la autoridad competente de EUA o llenar el formato proporcionado en el consulado para dicho fin, así como presentar nuevamente los requisitos como si fuera un trámite de primera vez. Asimismo si el pasaporte previo fue emitido antes del 2016.
¿Cuánto cuesta el pasaporte? (Costos en USD)
- Pasaporte por tres años…………………………………………………..$ 99
- Pasaporte por seis años…………………………………………………..$133
- Pasaporte por diez años………………………………………………….$203
*Las personas mayores de 65 años reciben un descuento del 50% en el trámite de pasaporte.
Si el trámite es para menores de edad, deberá acompañarle su madre y padre o tutor/tutora. Si alguna o alguno de ellos no puede asistir, deberá enviar una forma OP7
Si requieres un pasaporte de emergencia, asiste al Consulmex Fresno sin cita de lunes a viernes de 7 a 11am con un comprobante impreso de tu emergencia, por ejemplo:
- Condición médica crítica
- Cita migratoria próxima
- Boleto de avión para los para los próximos siete días siguientes
Nota: Los pasaportes emitidos como casos de emergencia, tendrán un costo adicional del 30% del valor original
¿Cuánto tiempo te tomará realizar el trámite?
El pasaporte se entrega el mismo día de tu cita así que te recomendamos acudir a tiempo en la Oficina Consular y con todos los documentos que te solicitamos. De ser así, el tiempo de espera será de aproximadamente una hora.
Matrícula Consular de Alta Seguridad
La Matrícula Consular es un documento que expiden las Oficinas Consulares que certifica la nacionalidad e identidad de una persona y que hace constar que se encuentra registrado como mexicano en el exterior. Además, sirve para identificarse ante algunas instituciones gubernamentales locales y ante cualquier autoridad mexicana.
Cómo tramitar tu matrícula consular de alta seguridad:
- Haz tu cita mediante MiConsulado, llamando al 1-424-309-0009 o ingresando a: https://citas.sre.gob.mx/
- El día de tu cita favor de traer:
a. Tu acta de nacimiento original.
b. Una de las identificaciones en esta lista.
c. Un comprobante de domicilio a tu nombre.
- Si es renovación, deberás presentar tu matrícula vencida.
- Si cambiaste de domicilio, deberás presentar un comprobante de domicilio con tu nueva dirección.
- Para menores de edad, será requerida la presencia de ambos padres con identificación oficial vigente.
- Si uno de los dos padres no puede asistir, podrá enviar una Forma OP7 para que pueda realizarse el trámite.
- El comprobante de domicilio podrá estar a nombre de uno de los padres.
VIGENCIA
Todas las matrículas consulares tienen una vigencia de 5 años a partir del día de su expedición.
TIEMPO DE ENTREGA
Una vez que tú acudes a tu cita en la Oficina Consular y cumple con todos los requisitos, la matrícula consular es entregada el mismo día de tu cita, el tiempo de espera es de aproximadamente 1 hora.
Credencial Para Votar Desde el Extranjero
¿Cómo tramitar tu credencial para votar desde el extranjero?
- Haz tu cita mediante MiConsulado, llamando al 1-424-309-0009 o ingresando a: https://citas.sre.gob.mx/ (Las citas se abren todos los miércoles a partir de las 12:00 PM)
- El día de tu cita lleva:
a. Tu acta de nacimiento original
b. Una de las identificaciones aprobadas
c. Un comprobante de domicilio (no puede ser PO Box ya que la credencial deberá ser entregada en un domicilio fijo).
- Al completar el trámite, guarda tu hoja de confirmación. Podrás consultar el estatus de tu solicitud en la siguiente página, con tu número de folio: https://consulta-tramite.ine.mx/nacional/archivos2/portal/credencial/tramite/
- Recibirás tu credencial para votar en tu domicilio.
- ¡Recuerda activar tu credencial en línea!
- Para nacidos en los Estados Unidos, se necesita el acta de nacimiento de uno de los padres (si los dos padres son mexicanos, entrega el acta de nacimiento del estado que prefieres votar)
El encargado de autorizar, procesar y enviar tu credencial para votar es el Instituto Nacional Electoral (INE) en México. Los Consulados únicamente procesan tu solicitud.
EL TRÁMITE ES GRATUITO.
Para mayor información llama al 1(866)986-8396 o visita la página: https://www.ine.mx/
Acta de nacimiento
¿Qué necesitas para tramitar una copia certificada de tu acta de nacimiento?
● Tener registro con la nacionalidad mexicana
● Acudir al Consulado de lunes a viernes, en un horario de 7:00 - 11:00 am. No necesitas cita.
● Llenar la solicitud que se te proporcionará el día de tu cita
● Presentar alguna de las siguientes identificaciones. (VER LISTA)
➔ Si tu información no ha sido dada de alta en el Sistema de Impresión de Actas, deberás comunicarte al Registro Civil correspondiente en México para solicitar que suban tus datos para poder imprimirla en el exterior. O bien, imprímela desde tu computadora en: https://www.gob.mx/ActaNacimiento/
➔ Para proteger los datos personales de nuestras y nuestros connacionales, sólo la persona interesada o familiares directos como madre y padre, hijas e hijos, hermanas o hermanos y cónyuge con acta de matrimonio, podrán realizar el trámite presentando una identificación oficia
¿Qué es la OP7?
Es el formato que deben llenar la madre y padre o tutor/tutora/tutores para realizar el trámite de pasaporte para menores de edad, a través del cual, dan su autorización para que la o el menor, puedan obtener su pasaporte.
(Recuerda que tanto madre y padre o tutor/tutora/tutores deben acudir a la cita para la expedición del pasaporte.)
- Le corresponde a la Oficina Consular el llenado de estos formatos con la información que se encuentra en los documentos que nos proporciones, así que no deberás realizar ningún llenado a mano. Solo tienes que leer y revisar cuidadosamente que esta información se haya capturado de manera correcta con tus datos.
- Presentar copia legible y original del acta de nacimiento del menor e identificación oficial vigente con fotografía del padre que va a enviar el permiso.
3. Si no puedes presentarte personalmente para realizar el trámite, deberás:
- Acercarte a la Delegación de la Secretaría de Relaciones Exteriores más cercana en caso de encontrarte en México y tramitar el formato OP7 para que puedan enviarlo a este Consulado General.
- Acudir al Consulado más cercano en caso de vivir en el extranjero para, de igual forma, llenar el formato OP7.
La forma OP-7 es gratuita. Solo se hace el pago de lo que va a tramitar.
NO ES NECESARIO AGENDAR UNA CITA (Puede acudir al consulado en Fresno de lunes a viernes de 7 a 11am)
- ¿Cómo se envía?
- El Consulado o Delegación de la SRE enviará la forma OP-7 donde se hará el trámite de pasaporte o matrícula consular en lapso no mayor a 7 días.
La patria potestad que ejercen los padres sobre los menores hijos no se pierde por el hecho de que vivan separados o se hayan divorciado. Solamente si un juez establece la pérdida de la patria potestad o le da a alguno de los padres la facultad de sacarle el pasaporte sin el consentimiento del otro padre, podrá realizar el trámite. En ausencia de esta sentencia, ambos padres tienen que firmar la OP7
¿Qué es la OP8?
Es el trámite que deberán realizar quienes asisten a una persona mayor de edad con alguna discapacidad que le dificulte la posibilidad de manifestar su voluntad para la expedición de un pasaporte en las Oficinas Consulares.
Cartilla militar
Si eres mayor de edad y menor de cuarenta años y no realizaste tu Servicio Militar en México, tienes la oportunidad de tramitar tu cartilla militar en las oficinas consulares.
¿Cuáles son los requisitos para realizar el trámite?
Necesitas llenar la solicitud y presentar los siguientes documentos en original y dos copias adicionales tamaño carta:
- Acta de nacimiento original.
- Identificación oficial vigente.
- Comprobante de domicilio de la circunscripción (Condados de Fresno, Madera Merced, Tulare, Kings, Kern, Mariposa, Inyo).
- Comprobante del último grado de estudios.
- El solicitante deberá comprobar que residió en el mismo domicilio durante mínimo un año y que permanecerá ahí un año más.
- Todas las fotocopias que se presenten deben leerse claramente y en el caso de la identificación: la firma y la fotografía deben verse claramente. *No olvide fotocopiarla parte trasera de la identificación, donde aparece la firma.
Tus documentos serán sujetos a revisión para su aprobación. Si son aceptados, se te dará una cita para que puedas continuar con la realización de tu trámite.
*En casos especiales, se te podrá solicitar alguna documentación adicional.
Tu fotografía para la Cartilla Militar será tomada de manera digital, por lo que necesitarás cumplir con los siguientes requisitos de aspecto físico:
- Sin barba, bigote o patillas;
- Sin aretes u otros objetos colocados en el rostro mediante perforaciones;
- Sin argollas en la cara;
- Cabello corto, bien peinado o recogido y;
- Vestir camisa de color claro (blanca o beige).
De lo contrario, no procederá tu trámite.
La Secretaría de la Defensa Nacional remitirá la Cartilla y su hoja de liberación en un periodo aproximado de dos años, y será entregada únicamente a la persona que realizó el trámite. Por lo que, si tu permanencia en nuestra circunscripción será por menos de dos años, te recomendamos realizarlo en México o en el Consulado más cercano a tu residencia.
EL TRÁMITE ES TOTALMENTE GRATUITO Y NO NECESITAS CITA PARA REALIZARLO. Sólo acude al Consulado (7435 N. Ingram Ave., Fresno, CA 93711) de lunes a viernes en un horario de 7:00 am a 11:00 pm.
Costo por corrección de los datos base de la cartilla (USD)............ $16.00
Costo por expedición de duplicado de la cartilla (USD)...................$16.00
Carta de Origen o Constancia de Identidad
Si no cuentas con ninguna de las siguientes identificaciones:
- Matrícula consular.
- Credencial para votar.
- Pasaporte mexicano o extranjero.
- Licencia de conducir expedida por DMV.
- Tarjeta de Identificación expedida por el DMV de la circunscripción
- Certificado de Primaria, Secundaria o Preparatoria expedidos por la SEP con fotografía y/o medidas de seguridad.
- Credencial de escuela (Elementary, Middle School, High School, College o Universidad de la circunscripción).
- Official Transcript de escuela de la circunscripción con sello sobre la foto y firma del funcionario escolar.
- Precartilla Militar.
- Carta de Pasante expedida por la SEP.
- Título Profesional.
- Cédula Profesional.
- Declaratoria de Nacionalidad Mexicana.
- Credencial INAPAM (INSEN).
- Licencia de conducir mexicana con medidas de seguridad (sujeto a aprobación).
- Tarjeta de Residente.
- Tarjeta de cruce fronterizo tipo láser o BCC.
- Certificado de no antecedentes penales con fotografía con vigencia de 90 días.
- Credencial de IMSS, ISSSTE, o ISSFAM con fotografía.
- Credencial de las Fuerzas Armadas de México.
- Carta del pediatra con fotografía del menor y firma del doctor. (solo para menores de 7 años).
Como última instancia, puedes solicitarle a dos familiares o amigos que acudan a la Presidencia Municipal de donde seas originario en México y tramiten una Constancia de Identidad. La cual deberá incluir:
- Fotografía con sello oficial.
- Nombre completo.
- Fecha y lugar de nacimiento.
- Nombre de los padres.
- Domicilio actual en los Estados Unidos.
- Firmada por el Presidente Municipal y dos testigos.
- En hoja membretada.
- Fotocopia de las identificaciones de los testigos por ambos lados.
Sólo tendrá validez de 90 días para poder ser usada en tu trámite ante el Consulado.
- Deberá presentarse en hoja membretada de la autoridad. Este documento es únicamente para casos excepcionales.
No olvides anexar copias de las identificaciones de los dos testigos por ambos lados y que tu firma coincida en ambos documentos.
Cotejo
Un cotejo es una copia con certificación legal de tus documentos mexicanos originales.
Para realizar trámites como pago de impuestos, (IRS), migración, entre otros, no es necesario enviar tus documentos ni identificaciones originales; puedes enviar un cotejo de tu matrícula consular, pasaporte o de tu acta de nacimiento, según te lo requieran.
Costo por cotejo de documento (USD)..........................................$19
No necesitas agendar cita para realizarlo.
¡Protege tus documentos originales!
REGISTRO CIVIL Y PODERES NOTARIALES
Acta de nacimiento
¿Qué necesitas para tramitar una copia certificada de tu acta de nacimiento?
● Tener registro con la nacionalidad mexicana
● Acudir al Consulado. (VER MAPA) de lunes a viernes, en un horario de 7:00 - 11:00 am. No necesitas cita.
● Llenar la solicitud que se te proporcionará el día de tu cita
● Presentar alguna de las siguientes identificaciones. (VER LISTA)
➔ Si tu información no ha sido dada de alta en el Sistema de Impresión de Actas, deberás comunicarte al Registro Civil correspondiente en México para solicitar que suban tus datos para poder imprimirla en el exterior. O bien, imprímela desde tu computadora en: https://www.gob.mx/ActaNacimiento/
➔ Para proteger los datos personales de nuestras y nuestros connacionales, sólo la persona interesada o familiares directos como madre y padre, hijas e hijos, hermanas o hermanos y cónyuge con acta de matrimonio, podrán realizar el trámite presentando una identificación oficia
Acta de nacimiento por reconocimiento de género
Requisitos:
· Copia certificada del acta de nacimiento (original);
· Identificación oficial con fotografía;
· Dos testigos (mayores de edad);
· Para menores de edad, será requerida la presencia de la madre y el padre o quienes ejerzan la patria potestad.
Envíanos un correo electrónico a rcivilfre@sre.gob.mx. El proceso es confidencial. La primera copia certificada es gratuita.
*Podemos añadir instituciones que den acompañamiento psicológico o asociaciones que trabajen en pro de la comunidad LGBTQ+.
Registro de nacionalidad mexicana (doble nacionalidad)
Las citas para se podrán realizar mediante el portal www.miconsulado.sre.gob.mx
Requisitos:
1. Acta de nacimiento de la persona a registrar.
2. Acta de nacimiento del padre o madre de nacionalidad mexicana.
3. Identificación oficial vigente de las personas participantes en el registro.
NOTA:
·El día de su cita deberá presentar todos los documentos en original.
·Recuerda presentar acta de matrimonio entre los padres si éste se realizó fuera de México o en caso de que la madre presente una identificación con apellido de casada.
·Si tienes dudas sobre tu documentación escribe al correo rcivilfre@sre.gob.mx
* El trámite y la primera acta certificada, son gratuitos.
* Copias adicionales tienen un costo de $19 USD.
Registro de matrimonio
Todas las parejas sin importar su género, pueden casarse en el Consulado de México, siempre y cuando cumplan los siguientes requisitos
· Ambas personas deben ser mexicanas.
· Deben enviar la solicitud a rcivilfre@sre.gob.mx con los siguientes documentos para ser revisados:
Ø Acta de nacimiento de contrayentes
Ø Identificación oficial con fotografía de los contrayentes y de cuatro testigos (puede ser matrícula consular, pasaporte, credencial para votar INE o IFE, identificación o licencia de conducir expedida por el DMV);
Ø Certificado médico que especifique que ninguna persona contrayente padezca una enfermedad infecciosa de transmisión sexual.
· Una vez revisados los documentos; se agrandará la cita para el trámite y la ceremonia.
Ø Deberán estar presentes ambos los contrayentes y los testigos
Ø Si los contrayentes son menores de 18 años, deberán estar presentes sus padres, ambos con identificación oficial.
Asegúrense de que:
· Todos los documentos son originales.
· Se pueden leer y no están rotos, doblados o tachados.
· El nombre, apellidos y fecha de nacimiento sean iguales en el acta de nacimiento y en la identificación.
Costo Por Trámite: $64 USD
Servicios de notaría
Cómo obtener un poder notarial, testamento, repudio de derechos, subsecuente testimonio o revocación de poder?
- Consulta tu abogado o institución que te lo solicita para saber qué tipo de documento requieres.
- Para el trámite de testamento deberás decidir antes a quien o a quienes heredaran tus bienes.
- Para agendar cita deberás escribir al correo fepublicafre@sre.gob.mx, proporcionando tus datos de contacto e información. O puedes agendar tu cita llamando a Mi Consulado: 1-424-309-0009 o por internet en: citas.sre.gob.mx.
- El dia de tu cita, presenta una identificación oficial vigente
- Si te falta algún nombre o apellido, o tienes apellidos de casado, deberás presentar también acta de nacimiento
*Si tienes dudas envía un correo mencionado en el punto 2 o comunícate al Consulado al (559)233-3065 de lunes a viernes de 7am a 12pm.
Poder, Repudio, Revocación: $173.00 USD
Testamento para Mexicanos: $219.50 USD
Testamento para NO Mexicanos $439 USD
¿Qué es un poder notarial?
Es un documento mediante el cual podrás autorizar a una persona de tu confianza para que te represente en diversos trámites administrativos y/o legales en México, tales como:
● Compra-venta, donación o escrituración de casas o terrenos.
● Apertura/cierre o administración de cuentas bancarias
● Demandas
● Divorcios
● Juicios sucesorios testamentarios o intestamentarios
● Registro de nacimiento de hijos, si no puedes estar presente
● Correcciones de errores o aclaraciones en actas de nacimiento ante el Registro Civil
● Trámites ante el Registro Agrario Nacional (RAN), Servicio de Administración Tributaria (SAT), Hacienda, entre otros.
Requisitos:
● Una vez que se haya agendado tu cita, acude el día personalmente al Consulado con una identificación oficial en original (matricula, credencial para votar, pasaporte mexicano, tarjeta de identificación o licencia de conducir expedida por el DMV. En el caso de estas últimas dos, deberás presentar también acta de nacimiento).
● Contar con nombre completo de la persona que te representara en México, tal y como aparece en su identificación
● Tener claro el tipo de Poder Notarial que necesitas para tu tramite en México. En caso de tener dudas sobre el tipo de Poder, consulta con tu abogado u oficina que te lo solicita.
● Si requiere cláusula especial, deberás solicitar a tu abogado que te envíe por escrito.
¿Cómo revocar un poder notarial?
Si quieres cancelar un Poder Notarial, puedes solicitar una revocación, así el poder que emitiste dejará de tener validez legal.
Solo podrá revocar la persona que otorgó el Poder. Costo $173.00 USD.
¿Cómo solicitar una copia certificada de un Poder notarial emitido con anterioridad?
Si perdiste o se dañó físicamente tu Poder Notarial, puedes solicitar un subsecuente testimonio. Costo: $12.00 USD por hoja.
Menaje de Casa
¿Planeas regresar a México de forma definitiva? ¡Haz tu menaje de casa y llévate tus pertenencias!
Requisitos:
· Comparecer la persona que solicita el Certificado.
· Llenar la solicitud de Certificado de Menaje de Casa (computadora o mano con letra legible).
· Presentar una original y cuatro copias de:
Ø Documento que acredite su nacionalidad mexicana puede ser:
§ Pasaporte mexicano
§ Matricula Consular
§ Declaratoria de nacionalidad mexicana
§ Copia certificada del acta de nacimiento
§ Carta de naturalización
Ø Identificación oficial con fotografía puede ser:
§ Pasaporte mexicano
§ Matricula Consular
§ Credencial para votar expedida por el INE
§ Cartilla Militar
§ Licencia de conducir de California
§ Identificación expedida por el DMV.
· Comprobante de los últimos 6 meses de residencia de los E.U.A. (Original y 4 copias).
Ø Comprobar que a la fecha de su solicitud ha radicado por un plazo mínimo de seis meses, para ello debes presentar alguno(s) de los siguientes comprobantes:
§ Matrícula Consular, con expedición no mayor a 6 meses
§ Contrato de arrendamiento
§ Recibos de pago de salarios o de servicios públicos (agua, luz, gas, teléfono, etc.)
§ Carta de trabajo
§ Declaración de impuestos
· Hacer lista de Menaje de Casa (original y 4 copias).
Ø Deberá estar escrita a máquina o computadora, contener una descripción detallada de los bienes y cantidad que integran, utilizando el siguiente formato: (CONSULTAR EJEMPLO)
Costo para mexicanos………………………… $142.00 USD
Costo para no mexicanos…………………….$190.00 USD
No se requiere cita para el trámite, puedes acudir al Consulado de lunes a viernes de 7 a 11 am.
· La Ley Aduanera Mexicana establece que todos los mexicanos que regresan definitivamente a México después de haber residido por un mínimo de seis meses en el extranjero inmediatamente anteriores a la fecha de su regreso, cuentan con el beneficio de certificar su lista de menaje de casa, para poder importarlo a México libre de impuestos. Este certificado debe prepararse de forma individual si se vive solo, o por familia cuando existan dependientes económicos viviendo con usted, y debe realizarlo el jefe de familia.
Puntos a considerar:
· Todo aparato electrodoméstico debe ser enlistado con su respectiva marca, modelo y número de serie.
· Las cajas, maletas o bultos deben estar enumerados y contabilizado lo que va en cada una de ellas, en el listado debe describirse claramente lo que contiene cada caja.
· Si estimas que el valor total de sus bienes a importar rebasa los $1,000 dólares, debe contratar los servicios de un agente aduanal. El sitio de aduanas ofrece los siguientes enlaces donde puede encontrar agencias aduanales si aún no cuentas con una:
· Consulta - Confederación de Asociaciones de Agentes Aduanales de la República Mexicana: https://www.caaarem.mx/
· Consulta - Confederación Latinoamericana de Agentes Aduanales (CLAA): https://www.claa.org.mx/
NOTA: Este servicio que es adicional al Certificado, es necesario ya que ellos prepararán un pedimento de importación que presentarás a la hora de realizar tu importación de bienes. Solo pagarás los honorarios del agente aduanal. Esto no significa que estás pagando impuestos por esos bienes.
* Se recomienda consultar la página Internet de la aduana mexicana para verificar si alguno de los artículos mencionados en su lista de menaje de casa está sujeto a un impuesto de importación en: (http://omawww.sat.gob.mx/aduanasPortal).
Registro de defunción para mexicanos en el extranjero
Si un nacional mexicano fallece en los Estados Unidos, puedes realizar el registro de defunción en el Consulado.
Requisitos:
· Solicitud debidamente llenada. (La puedes obtener en el Consulado)
· Certificado de Defunción estadounidense.
o “Death Certificate” original con 2 copias tamaño carta. El certificado original no se devuelve y no se aceptan documentos que estén deteriorados (rotos, tachados o borrados) o que no sean legibles.
· Acta de nacimiento mexicana de la persona fallecida (original y 2 copias tamaño carta)
· Identificación oficial y vigente de la persona fallecida
o Original y 2 copias tamaño carta. (Pasaporte mexicano, matrícula consular, credencial para votar expedida por el INE o IFE, Declaratoria de Nacionalidad Mexicana o Cartilla del Servicio Militar Nacional). La identificación deberá contener el nombre completo tal cual como aparece en el acta de nacimiento.
· Identificación oficial vigente del solicitante
o Original y 2 copias tamaño carta. (pasaporte mexicano, matrícula consular, credencial para votar expedida por INE o IFE, identificación o licencia de conducir expedidas por el DMV).
· Identificación vigente de 2 testigos
o mayores de edad y 2 copias por ambos lados, tamaño carta.
Envía los documentos previamente por correo electrónico para su revisión a: rcivilfre@sre.gob.mx
Costo de $19 USD por cada copia certificada de acta de defunción
Visado al permiso de tránsito de restos
Si la última voluntad de tu familiar era ser enterrado o que sus cenizas fueran trasladas a México, es importante que antes tramitar un permiso que te permita internar los restos o cenizas.
Requisitos:
● Permiso de tránsito de cadáver o cenizas
○ En original, expedido por la autoridad sanitaria competente del lugar donde ocurrió el fallecimiento. Deberá acompañarse de una traducción al español.
● Acta de defunción mexicana o estadounidense.
○ En el caso de las actas estadounidenses, éstas deberán venir apostilladas y con traducción al español.
● Carta al embalsamador, deberá venir apostillada y con traducción al español para el traslado de cuerpo. En el caso de cenizas, deberá acompañarse del Certificado de Cremación emitido por la funeraria con su correspondiente apostilla y traducción al español.
Información Importante
➔ Todos los documentos deberán contener el nombre del fallecido, tal y como aparece en el acta de nacimiento o identificación mexicana.
➔ En el caso de cadáveres, si el certificado de defunción no especifica la causa de muerte o la señala como “pending”, deberá incluir una carta del Departamento de Salud u Oficina del Sheriff, con su traducción al español, donde indique que la causa de muerte no fue por alguna enfermedad contagiosa, como COVID-19. En caso positivo, la carta del embalsamador deberá indicar que el ataúd está debidamente sellado. Esto no aplica en el caso de cenizas.
➔ En caso de que los restos vayan a ser enterrados en la Ciudad de México, deberá presentar el certificado de defunción mexicano, el cual puede también tramitar en el Consulado.
Horario de atención al público y recepción de documentos: lunes a viernes 7:00 am a 11: am. NO SE REQUIERE CITA. Trámite sin costo.
PERSONAS SIN REGISTRO DE NACIMIENTO QUE NACIERON EN TERRIOTORIO NACIONAL
Registros Extemporáneos de Nacimiento
¿Naciste en México, pero no fuiste registrado en su momento? Si cumples los requisitos, puedes realizar este trámite en el Consulado:
Requisitos:
- Certificado de Nacimiento
- En caso de no contar con el certificado de nacimiento, puedes presentar:
- Constancia de parto o de alumbramiento, que contenga el nombre y firma del médico o partera que haya asistido el alumbramiento; lugar, fecha y hora de nacimiento, y nombre completo de la madre.
- Prueba de ADN de los padres, en caso de ser requerida, la cual deberá cumplir con las formalidades técnicas y científicas para comprobar la filiación.
- Emitido por el hospital o clínica de salud donde nació la persona, o emitido por la partera (debidamente registrada andre la Secretaría de Salud) que atendió el nacimiento. Debe contener nombre completo, fecha y lugar de nacimiento de la madre, huella plantar del recién nacido y su sexo, fecha y hora de nacimiento, domicilio en que ocurrió el nacimiento y sello de la institución pública, privada o social del Sector de Salud; nombre y firma de la autoridad médica que certifica, así como número de cédula profesional si se trata de un médico.
- Acreditar el derecho a la nacionalidad mexicana
- Acta de nacimiento
- Certificado de nacionalidad mexicana
- Carta de naturalización
- Pasaporte mexicano vigente
- Matrícula Consular de Alta Seguridad vigente
- Por ser descendiente de padres (madre o padre) mexicanos, mediante la presentación de los siguientes documentos probatorios de nacionalidad mexicana de los padres:
- En caso de que el padre no se pueda presentar, deberá presentar copia certificada del acta de matrimonio. Si no están casados, deberá enviar un Poder Notarial Especial expedido ante Notario Público en México o ante un Consulado. De lo contrario, el registro se realizará como hijo de madre soltera.
3. Cualquier documentación oficial que compruebe la identidad de la persona a registrar. Pueden ser credenciales de la escuela o registros que contengan una fotografía de la persona. Es indispensable que el nombre coincida en toda la documentación presentada.
4. Identificaciones de los padres, cuya información coincida con los comprobantes de filiación y en los probatorios de nacionalidad.
5. Dos testigos mayores de 18 años de edad con identificación oficial vigente.
6. Comprobante de domicilio (puede estar a nombre de uno de los padres).
Reúne todos los documentos y envíalos al correo: rcivilfre@sre.gob.mx
● En el correo electrónico deberás agregar:
○ Tu nombre completo, lugar y fecha de nacimiento, sexo, nacionalidad y edad.
○ Lugar de nacimiento y domicilio de los padres.
○ Los nombres, nacionalidad, lugar de nacimiento y domicilio de los abuelos.
○ Nombre, parentesco, vínculo y domicilio de los testigos.
○ Número telefónico para contacto.
El día de tu cita, deberá presentarse la persona a registrar. En el caso de ser menores de edad, deben presentarse acompañados de sus padres (madre o padre, tutor o quien ejerza la patria potestad.)
* Si no cumples con los requisitos anteriores, el proceso de registro deberás llevarlo a cabo en México, ante las oficinas del Registro Civil como un registro de nacimiento extemporáneo.
Declaratoria de Nacionalidad Mexicana
Si naciste en México, pero obtuviste otra nacionalidad antes del 20 de marzo de 1998, entonces perdiste la nacionalidad mexicana.
¡Puedes recuperarla fácilmente en tu consulado!
1. Deberás tener listos los siguientes documentos:
a. Acta de nacimiento mexicana (en original)
b. Pasaporte o identificación oficial vigente
c. Dos fotografías recientes, tamaño pasaporte, a color y en fondo blanco
d. Certificado de naturalización (en original)
i. Es recomendable solicitar una copia certificada a USCIS, ya que este documento se quedará en archivo
Una vez que tengas la copia certificada de tu “Certificate of Naturalization'', deberás traducirlo al español con un traductor certificado de California y enviar ambos (original y traducción) a apostillar al Departamento de Estado en Washington, DC.
*Mujeres con apellido de casada deberán presentar su acta de matrimonio
2. Una vez que tengas todos los requisitos, envialos digitalizados por correo electrónico, junto con un numero de telefono para realizar una entrevista y agendar tu cita, a fepublicafre@sre.gob.mx
¿Cómo solicitar una copia certificada de tu Certificate of Naturalization?
Deberás obtener una copia certificada de tu Certificado de Naturalizacion en las oficinas de Inmigracion y Ciudadanía (USCIS)
Puedes hacer tu cita en www.uscis.gov/n-565
El dia de tu cita con USCIS, lleva contigo tu certificado y una identificación
¿Cómo apostillar tu documento?
Al recibir la copia certificada será necesario que se envíe al Departamento de Estado en Washington DC para su apostilla. Pero esto, será necesario enviar:
· La copia certificada del Certificado de Naturalización
· Una carta que contenga los datos del interesado, como domicilio, edad y objetivo del trámite
· Un sobre prepagado por correo certificado, para recibir el documento apostillado
· Money Order por concepto de “apostille”. Consultar el costo con el Departamento de Estado
La dirección a enviar es:
Office of Authentications
US. Department of State
CA/PPT/S/TO/AUT
44132 Mercure CIR PO BOX 1206
Sterling, VA 20166
* En caso de tener alguna duda sobre la apostilla, enviar un correo a aoprgsmauth@state.gov
* Recuerda traer tus documentos en original
* Costo por trámite: $23 USD
Si necesitas más información sobre este trámite, puedes consultar el siguiente vinculo:
Certificado para acreditar la supervivencia física de los pensionistas del Gobierno de México
REQUISITOS Y PROCEDIMIENTO
Pensionistas Instituto de Seguridad y Servicios Sociales de los Trabajadores del Estado (ISSSTE)
● Acudir a la Oficina Consular y presentar:
○ Original y fotocopia de tu credencial de pensionista expedida por el ISSSTE o el último talón de pago.
○ Original y fotocopia de identificación oficial con fotografía vigente (pasaporte, matrícula consular o credencial para votar).
○ Una fotografía, de frente, a color, tamaño credencial.
El interesado deberá remitir su certificado por alguna de estas dos vías:
○ A petición del pensionista, se le entregará el original para que, por sus propios medios, lo haga llegar al ISSSTE.
○ A petición del pensionista, la oficina consular remitirá el certificado original a la DGSC, para su entrega al ISSSTE. Se le entregará copia simple del certificado. Tomar en cuenta que dicho envío puede tardar hasta 4 semanas.
Pensionistas Instituto de Seguridad Social para las Fuerzas Armadas Mexicanas (ISSFAM)
● Certificado en línea:
○ Verificar en la base de datos en la página de internet: https://issfam2.azurewebsites.net/AdmonUsuariosRev/login.jsp
■ Tener la siguiente información lista: número de expediente, tipo de beneficio, número de filiación y nombre, datos de cotejará con tarjeta de filiación.
○ Se te informará tu número de folio y en hoja blanca se imprimirá el comprobante de supervivencia.
● Certificado por voz:
○ Llamar al sistema telefónico establecido por BANJERCITO, disponible en el número telefónico:
(+52) 55 5626 0588.
● Certificado en Oficina Consular (presencial):
○ Acude a la oficina consular más cercana a tu domicilio con:
■ Un comprobante de ser pensionistas, como credencial ISSFAM o talón de pago.
■ Identificación con fotografía.
■ El agente verificador acreditado te ayudará a realizar tu enrolamiento de voz.
Pensionistas Instituto Mexicano del Seguro Social (IMSS)
● Acudir a la Oficina Consular y presentar:
○ Identificación oficial con fotografía vigente (pasaporte, matrícula consular o credencial para votar).
○ Documentación por el IMSS, el INFONAVIT o una AFORE, que contenga el número de seguridad social (NSS) y el número de pensionado.
○ Último talón de pago (si cuenta con él).
Una fotografía, de frente, a color, tamaño credencial (únicamente para personas bajo régimen previo a IMSS Digital)
PERIODOS DE COMPROBACIÓN DE SUPERVIVENCIA
ISSSTE
ISSFAM
IMSS
1er semestre
1o de enero al 15 de abril
1 al 31 de marzo
Deben verificar su supervivencia dos veces en el término de un año, dentro de cualquier mes, siempre y cuando exista un periodo de separación de seis meses entre cada verificación .
2o semestre
1o de julio al 15 de octubre
1 al 30 de septiembre
HORARIOS DE ATENCIÓN
Lunes a viernes de 7:00 a 11:00 hrs.
NO SE REQUIERE CITA
PROTECCIÓN A MEXICANOS
Víctimas de violaciones de derechos humanos por autoridades extranjeras
¿Tus derechos humanos fueron violados?
El Consulado de México ofrece asistencia consular a personas mexicanas víctimas de violaciones a derechos humanos en el exterior y les ayuda a canalizar denuncias ante las autoridades correspondientes, independientemente de su condición migratoria.
El consulado brinda especial atención a aquellas personas que han sido víctimas de acciones por parte de autoridades que atentan contra su vida e integridad física (policía, patrulla fronteriza, autoridades migratorias, entre otras).
Si tus derechos humanos han sido violados, ponte en contacto con el Departamento de Protección.
Detención migratoria
El Consulado de México ofrece orientación general sobre procesos jurídicos y administrativos a personas mexicanas detenidas por autoridades migratorias y a sus familiares para ayudarles a entender su situación legal y vigilar el respeto a su integridad física y sus derechos.
Es importante saber que el Consulado de México no pude representar a una persona en un juicio ante autoridades ni cubrir el costo del proceso legal. La asesoría que brinda el consulado es de carácter informativo y no sustituye la asesoría legal de un abogado de inmigración.
Si tú o algún familiar ha sido detenido por autoridades migratorias y necesitas orientación, comunícate al CIAM o con el Departamento de Protección.
{slider=DETENCIÓN POR AUTORIDADES}
Detención por autoridades
El Consulado de México ofrece orientación a personas mexicanas detenidas por autoridades y a sus familiares para ayudarles a entender su situación legal y vigilar el respeto a su integridad y sus derechos.
Es importante saber que el Consulado de México no pude representar a una persona en un juicio ante autoridades, ni cubrir el costo del proceso legal. La asesoría que brinda el consulado es de carácter informativo y no sustituye la asesoría legal.
Si tú o algún familiar ha sido detenido por autoridades estadounidenses y necesitas orientación, comunícate con el Departamento de Protección.
Recuperación de objetos personales
Si fuiste detenido(a) por autoridades estadounidenses y tus objetos personales fueron retenidos, con la ayuda del Consulado de México puedes recuperarlas.
¿Cómo?
- Acude a la Delegación de la Secretaría de Relaciones Exteriores (SRE) más cercana o contacta al Consulado de México. Recuerda que las autoridades migratorias únicamente resguardan las pertenencias por un plazo de 30 días.
- Solicita la devolución de tus objetos personales. Recuerda que debes presentar el comprobante que te entregó la autoridad que te detuvo al momento de solicitarlos.
- El Consulado de México recuperará tus objetos personales y los enviará a la Delegación de la SRE más cercana a tu domicilio.
- Acude a recoger tus objetos personales. Debes presentar algún documento de identidad como INE, pasaporte, licencia de conducir o constancia de repatriación expedida por el INAMI. Recuerda que tus objetos personales serán resguardados por un periodo de seis meses, después de los cuales estarán sujetas a destrucción o donación
*Se entiende por objeto personal aquellos objetos que llevabas contigo al momento de tu detención, por ejemplo, dinero en efectivo, joyería, relojes o documentos de valor. No se podrán recuperar objetos voluminosos como mochilas, herramientas, entre otros.
Localización de personas
¿Qué hacer si no logro localizar a un familiar en el extranjero?
Si tienes dificultad para localizar a algún familiar de nacionalidad mexicana que se encuentra en el extranjero y crees que enfrenta alguna situación adversa que le impide comunicarse contigo (detención, enfermedad o accidente), el Consulado de México puede proporcionarte apoyo para su localización.
Si requieres asistencia para localizar a un familiar en el extranjero deberás proporcionar elementos que ayuden a esclarecer la identidad y ubicación. :
- Nombre completo
- Lugar y fecha de nacimiento
- Fotografías
- Acta de nacimiento
- Domicilio en el exterior
- Lugar de trabajo o amistades en el extranjero
- Lugar en donde se cree que puede estar
- Señas particulares (marcas de nacimiento, tatuajes, entre otros)
Quien solicite el apoyo deberá presentar identificación y documentos que comprueben el parentesco con la persona a localizar.
Repatriación de restos
¿Qué hacer para repatriar los restos de un familiar a México?
Si algún familiar fallece en Estados Unidos y deseas trasladar sus restos o cenizas a México, el Consulado ofrece asesoría y apoyo para realizar los trámites y obtener la documentación necesaria.
Repatriación de enfermos
Cuando una persona mexicana en el extranjero padece una enfermedad y está en tratamiento médico, algunas veces la mejor opción es regresar a México para continuar con sus cuidados.
El Consulado de México ofrece asesoría y apoyo a los familiares para realizar los trámites y gestiones necesarias para repatriar a connacionales en condiciones de salud críticas que no cuenten con los medios para obtener atención médica especializada en el extranjero.
En la medida de lo posible el Consulado de México gestiona la asistencia con autoridades sanitarias para continuar con el tratamiento en el lugar de origen del connacional.
Es importante saber que el Consulado de México no se hace responsable de los gastos derivados de los cuidados médicos de personas mexicanas en el extranjero ni en México.
Si necesitas orientación para repatriar a algún familiar enfermo en el extranjero, comunícate con el Departamento de Protección.
Repatriación de personas en situación de vulnerabilidad
El Consulado de México ofrece asesoría y apoyo para realizar las gestiones necesarias para repatriar a personas mexicanas en situación de vulnerabilidad o emergencia, asegurando que el proceso se realice en forma segura, digna y humana.
Por vulnerabilidad se entiende el riesgo que enfrenta una persona de perder la vida o ver afectada la salud o integridad física de una persona.
Se consideran personas en situación de vulnerabilidad:
- Niñas, niños o adolescentes no acompañados.
- Mujeres embarazadas, solas o con infantes.
- Personas enfermas o con discapacidad.
- Personas de edad avanzada.
- Personas en estado de indigencia.
El consulado gestiona el apoyo de las autoridades en México para asegurar que se reciba adecuadamente a la persona a su llegada al país.
Si requieres asistencia, comunícate con el Departamento de Protección.
Permisos humanitarios
¿Qué es un permiso humanitario?
Es una autorización que otorga el gobierno de Estados Unidos para ingresar a territorio estadounidense de forma temporal a personas extranjeras que no cumplen con los requisitos ordinarios de admisión. Este permiso se otorga solamente en casos de emergencia para familiares que requieren tomar decisiones medicas de un ser querido, para asistir a funerales de familiares directos o cuando una persona es requerida por autoridades judiciales para acudir a un juicio.
El permiso humanitario únicamente es concedido a familiares en primer grado (cónyuges, padres, hijos o hermanos) y en todos los casos, el Departamento de Seguridad Interna de Estados Unidos analiza la información y emite una resolución para permitir o negar el ingreso, la cual es inapelable.
Las autoridades suelen negar el ingreso cuando la persona solicitante cuenta con antecedentes de procesos migratorios.
Es importante saber que el Consulado de México funge como intermediario entre la persona solicitante y las autoridades estadounidenses, sin embargo, no es responsable del fallo emitido.
Si necesitas tramitar un permiso humanitario por alguna de las razones antes mencionadas, comunícate con el Departamento de Protección.
{slider=SALARIOS NO PAGADOS}
Salarios no pagados
En caso de que no hayas recibido el salario que te corresponde por las horas trabajadas o si recibiste un sueldo menor al establecido por la ley y deseas presentar una queja, el Consulado de México te orienta y canaliza tu caso con las autoridades locales correspondientes.
El Consulado de México no pude representarte en un juicio ante autoridades ni puede cubrir el costo del proceso legal. La asesoría brindada por el consulado es de carácter informativo y en ningún caso sustituye la asesoría de un representante legal.
Si necesitas orientación, comunícate con el Departamento de Protección.
Accidentes laborales
Si sufriste algún accidente en el trabajo y deseas recurrir a un juicio para obtener una indemnización por las lesiones ocurridas, el Consulado de México te orienta y canaliza tu caso con las autoridades correspondientes.
El Consulado de México no pude representarte en un juicio ante autoridades ni puede cubrir el costo del proceso legal. La asesoría brindada por el consulado es de carácter informativo y en ningún caso sustituye la asesoría de un representante legal.
Si sufriste algún accidente laboral y necesitas orientación, comunícate con el Departamento de Protección.
Personas menores de edad en custodia de autoridades extranjeras
En Estados Unidos existen autoridades de protección a la infancia que tienen facultades para tomar la custodia de una persona menor de edad. Algunas de las razones por las que esto podría pasar son las siguientes:
- La persona menor de edad ha sido detenida y no está acompañada.
- La persona menor de edad viaja sola.
- Los padres han sido detenidos.
- La persona menor de edad ha sufrido abuso o negligencia
Cuando una autoridad extranjera toma la custodia de una persona de nacionalidad mexicana que es menor de edad, debe notificarlo al consulado. El Consulado de México salvaguarda el interés superior de las personas menores de edad, incluyendo la posibilidad de que sus padres conserven su custodia, aun cuando no se encuentren físicamente en la localidad donde están sus hijos.
Si las autoridades estadounidenses han tomado custodia de tus hijos o hijas, comunícate con el Departamento de Protección. Te brindaremos orientación y apoyo, con el fin de que se te considere para recuperar la custodia.
Pensiones alimenticias
Las personas menores de 18 años tienen derecho a recibir de sus padres el apoyo económico suficiente para cubrir sus necesidades (comida, vestido, habitación, atención médica, educación, entre otras), aun cuando alguno de los padres no residan en México.
En este sentido, el Consulado de México ayuda a tramitar la solicitud de pensión alimenticia para personas menores de edad cuyos padres viven en [INGRESAR INFORMACIÓN DE SU CIRCUNSCRIPCIÓN].
La solicitud de pensión alimenticia se lleva a cabo a través de las autoridades extranjeras competentes. El consulado únicamente funge como intermediario entre la persona solicitante y dichas autoridades, por lo que no es responsable del tiempo que lleva el proceso ni del fallo emitido.
En Estados Unidos no es posible realizar solicitudes de pensión alimenticia si el deudor alimentario reside en Colorado, Florida, Iowa, Maryland, Oklahoma, Virginia y Wisconsin, dado que estos estados no reconocen un mecanismo de colaboración con México sobre pensiones alimenticias. Asimismo, algunos otros estados o condados podrían rechazar la tramitación de solicitudes que provienen de México.
Si necesitas tramitar una solicitud de pensión alimenticia, acude a la Delegación de la Secretaría de Relaciones Exteriores más cercana a tu domicilio en México, o bien, a la Dirección General de Protección a Mexicanos en el Exterior si te encuentras en la Ciudad de México o zona metropolitana.
Restitución de personas menores de edad
Si vives en Estados Unidos y tus hijos o hijas menores de 16 años fueron llevados a otro país sin tu consentimiento por su madre, padre u algún otro familiar, debes notificarlo inmediatamente a la Oficina de Asuntos de la Infancia del Departamento de Estado de los Estados Unidos. Esa oficina revisa y tramita estos casos sin importar la nacionalidad, ni la situación migratoria de las personas menores de edad o de sus padres.
Teléfonos:
1-888-407-4747 (desde Estados Unidos y Canadá)
+ 1 202-501-4444 (desde cualquier otro país)
https://travel.state.gov/content/travel/en/International-Parental-Child-Abduction.html (información disponible en inglés)
Si te encuentras en México debes acudir a la Delegación de la Secretaría de Relaciones Exteriores (SRE) más cercana a tu domicilio, o bien, a la Dirección General de Protección a Mexicanos en el Exterior si te encuentras en la Ciudad de México o zona metropolitana.
Víctimas de maltrato y/o violencia doméstica
Maltrato y violencia doméstica se refieren a:
- Violencia física
- Acciones que obligan a una persona a realizar actos sexuales sin su consentimiento
- Amenazas
- Insultos
- Humillaciones
- Acciones que afecten la supervivencia económica de una persona.
- Actos de violencia o amenazas en contra de algún familiar
El Consulado de México cuenta con diversos recursos y programas para ayudar a personas mexicanas víctimas de maltrato y violencia doméstica. Acude al consulado, en donde te ayudaremos a canalizar tu caso con las autoridades locales correspondientes.
Víctimas de trata de personas
¿De qué se trata la TRATA DE PERSONAS?
La trata de personas es un delito en el que se utiliza el engaño y la fuerza para explotar a las víctimas. Este delito viola sus derechos, las sumerge en el aislamiento, las aparta de su red de apoyo al desplazarlas de sus lugares de origen o residencia y las despersonifica mediante la explotación constante y la amenaza.
El Consulado de México ofrece recursos y brinda orientación a las personas mexicanas víctimas de trata de personas.
Podrías ser víctima de trata de personas si...
- Te retuvieron documentos de identificación personal.
- Tu desplazamiento es restringido o no dejan de vigilarte.
- Te someten a maltrato físico o psicológico.
- Trabajas en condiciones infrahumanas o de explotación.
- El pago que recibes por tu trabajo es mínimo o nulo.
- No se te permite tener comunicación con tu familia o amistades.
- Te obligan a pedir limosna o vender productos.
- Te obligan a prostituirte.
- Te han ofrecido dinero a cambio de ser donante de órganos o tejido.
Denuncia posibles casos de trata de personas y pregunta por los servicios disponibles en tu localidad para víctimas de este delito.
Llama gratis las 24 horas del día, los siete días de la semana:
En Estados Unidos
National Human Trafficking Hotline
1 888 373 7888
En México
Línea Nacional contra la Trata de Personas
01 800 5533 000
También puedes llamar al Centro de Información y Asistencia a Mexicanos (CIAM) las 24 horas del día, los siete días de la semana, para recibir orientación y asistencia consular.
520 623 7874
Víctimas de crímenes de odio
¿Sabes qué es un crimen de odio?
Es un delito contra una persona o propiedad, en el que la víctima es intencionalmente seleccionada por una de las siguientes características reales o percibidas:
- Raza, Etnia, Nacionalidad
- Religión
- Género, Identidad de Género
- Orientación sexual
- Discapacidad
¿Qué hacer si eres víctima o testigo?
- Repórtalo a la policía.
- Relata exactamente lo que pasó y lo que se dijo durante el incidente.
- Si no quieres contactar a la policía por algún motivo, acude a reportarlo al Consulado de México para reportarlo.
Si eres víctima o testigo de un crimen de odio, ¡denúncialo! Acude a tu consulado de México o llama al CIAM para recibir orientación.
Traslado de presos
¿En qué consiste el traslado a México de personas mexicanas sentenciadas en Estados Unidos?
El traslado internacional de reos es un mecanismo por el cual una persona mexicana condenada en el extranjero puede terminar de cumplir su sentencia en México, siempre que la persona lo solicite expresamente y cumpla con ciertos requisitos.
¿Cuáles son los requisitos?
- Tener nacionalidad mexicana.
- No haber vivido por más de cinco años seguidos en Estados Unidos.
- Que el delito sea castigado también en México.
- Que el delito no sea político, militar o migratorio.
- Que haya una sentencia a un número determinado de meses o años en prisión (si la sentencia es “a vida” o a cierto número de meses “a vida”, no se puede solicitar el traslado).
- No tener procesos penales o apelaciones pendientes, ni procesos migratorios pendientes.
- Que al momento de presentar la solicitud, quede por cumplir por lo menos seis meses de la sentencia.
¡No te dejes engañar!
El trámite de traslado es gratuito y no es necesario contar con un abogado o gestor. No proporciones tu información personal a quienes ofrezcan realizar este trámite en tu nombre.
¿Quién autoriza el traslado?
El Departamento de Justicia de Estados Unidos es la única autoridad facultada para autorizar una solicitud de traslado por parte de ese país. En el caso de México, sólo el Órgano Administrativo Desconcentrado de Prevención y Readaptación Social de la Secretaría de Gobernación puede autorizar una solicitud de traslado a México, para poder ser trasladado es necesario contar primero con la autorización de las autoridades estadounidenses y después de las autoridades mexicanas.
La Secretaría de Relaciones Exteriores, la Embajada de México en Estados Unidos y los consulados son el canal para enviar la documentación a las autoridades competentes, pero no intervienen de ninguna manera en la decisión de autorizar o negar un traslado ni pueden influir en ella.
Ninguna de las autoridades de los dos países está obligada a autorizar una solicitud de traslado. Por ello, el hecho de presentar una solicitud no significa que la solicitud de traslado será autorizada.
¿Cómo puedo presentar mi solicitud de traslado si cumplo una sentencia?
Comunícate con el Consulado de México donde te brindaremos mayor información sobre los requisitos y el procedimiento para llevar a cabo el traslado.
Política de Vinculación y Atención Integral para la Mujer (VAIM)
La Política de Vinculación y Atención Integral para la Mujer (VAIM) es una política pública que incorpora la perspectiva de género en todas las acciones y servicios que brindan las Embajadas y los Consulados de México en el mundo.
A través de la VAIM, el Consulado de México en Fresno brinda a las mujeres, niñas y adolescentes una amplia gama de recursos e información, abarcando temas fundamentales como protección consular, asesoría legal, salud, educación, inclusión financiera, emprendimiento, entre otros.
Su objetivo es brindar una atención especializada, integral y transversal a todas las niñas, adolescentes y mujeres mexicanas migrantes que requieran asistencia, especialmente a aquellas en situación de vulnerabilidad, bien por violencia de género o doméstica. Esto con el fin de proteger sus intereses, garantizar la defensa de sus derechos, facilitar el acceso a la justicia y promover su empoderamiento.
Para obtener más información sobre la VAIM puedes comunicarte al número: 559 233 4241 o acudir al Consulado al Departamento de Protección, de lunes a viernes, de 7:00 AM a 1:00PM. No se requiere cita.
- Teléfono de emergencias del Consulado: 559 269 3026
Las representaciones de México en el mundo son Zonas Seguras. Este Consulado se rige por una política de confidencialidad que protege en todo momento la identidad y procedimientos de las mujeres, niñas y adolescentes que requieren asistencia.
¿Qué es la violencia?
Directorio de recursos locales para prevenir la violencia doméstica y de género
COMUNIDADES
-
Ventanilla De Salud (VDS)
Horario en el consulado: Lunes a Viernes 8am-12pm
Teléfono: (559)233-3065 ext. 139
Correo electrónico: vds@boccfresno.org
Los Consulados de México cuentan con una Ventanilla de Salud (VDS) que ayuda de manera gratuita a promover y ofrecer información sobre servicios básicos de salud, localización de clínicas y hospitales de bajo costo, orientación sobre como navegar el sistema de salud de EE.UU, así como asesorar en temas de salud mental.
Tu salud física y mental es importante, y en la VDS trabajamos para apoyarte en su cuidado e incrementar el acceso a servicios primarios y preventivos. La atención es segura, confidencial, gratuita y en español, sin importar tu condición migratoria.
Podrás encontrar información sobre:
-
Inscripción a medical, medicare y seguro médico.
-
Orientación/consejería en temas de salud.
-
Detección de VIH y Sida, índice de masa corporal, niveles de colesterol, glucosa, entre otras.
-
Jornadas de vacunación.
-
Talleres y pláticas sobre salud física y mental.
-
Material educativo de salud preventiva en mesas informativas.
-
Colaboración con otras agencias para maximizar la oferta de servicios.
La organización encargada de la operación de la VDS Fresno es Binational of Central California (BOCC).
-
Teléfono: (559)243 3669 / (559) 470 2218
-
Sitio web: https://boccfresno.org/
-
Para mayores informes escríbenos a: comunidadesfre04@sre.gob.mx
Binacional de California Central se esfuerza por ayudar a los trabajadores agrícolas a abordar la inseguridad alimentaria, la asistencia de renta, pagos de PGE, el cuidado de los niños, entre otros desafíos que enfrenten diariamente.
Ventanilla De Orientación Educativa (VOE)
Si necesitas orientación y asesoría sobre los programas y servicios educativos disponibles en Estados Unidos y México sin importar tu condición migratoria, acércate a la Ventanilla de Orientación Educativa (VOE) que se encuentra en las instalaciones del Consulado.
Podrás encontrar información sobre:
-
Becas.
-
Cómo navegar en el sistema educativo de Estados Unidos y México.
-
Talleres para ayuda financiera. (Cal Grant y FAFSA)
-
Educación para adultos.
-
Plazas comunitarias.
-
Materiales educativos en español.
-
Educación a distancia.
-
Acceso a la educación para estudiantes que retornan a México.
Conoce la Plaza Comunitaria más cercana a ti:
http://www.inea.gob.mx/servicios_en_linea/Plaza_mas_cercana.html
Si piensas regresar a México, conoce sobre las oportunidades educativas para ti y tu familia: https://ime.gob.mx/educacion
Para otros servicios educativos Visita la página de Mexterior: https://sep.gob.mx/mexterior/, o escribe al correo: anmex@sep.gob.mx
Para mayores informes escríbenos a: comunidadesfre02@sre.gob.mx
Ventanilla De Asesoría Financiera (VAF)
En el consulado cuentas con una Ventanilla de Asesoría Financiera (VAF), que ofrece servicios gratuitos y de forma confidencial. Se te ofrece ayuda e información sobre cómo manejar de una manera más óptima tu dinero, pago de impuestos, crédito para pequeños negocios, etc.
Si lo necesitas, puedes solicitar una asesoría en la VAF del consulado, que cuenta con el personal especializado para orientarte sobre el sistema financiero local y en México.
Además de asesorías individuales se ofrecen:
-
Talleres, pláticas, ferias de educación financiera.
-
Orientación sobre cómo administrar tu dinero.
-
Apertura de cuentas y uso de tarjetas de crédito.
-
Guía de opciones sobre el envío económico y seguro de las remesas.
-
Información sobre oportunidades para invertir.
-
Guía para la declaración de impuestos,
-
Orientación sobre la adquisición de vivienda en los EE.UU. o en México.
-
Orientación sobre los beneficios de seguridad social en ambos países (IMSS, AFORE y SSA), entre otros.
AFORE Móvil y SARTEL EUA – CONSAR
Directo a México – BANXICO
Quién es quién en el envío de dinero – PROFECO
Regresa y emprende – NAFIN
Tu Vivienda en México
Ver más aquí – Tu opción en México
Si piensas regresar a México, en estos sitios hay información para ti:
Guía más vale estar Preparado
Micrositio de Educación Financiera para Mexicanos en el Exterior / Módulos de Atención en el Exterior (MAEX) – CONDUSEF
Para mayores informes escríbenos a: comunidadesfre03@sre.gob.mx
Ventanilla de Atención Integral a Pueblos Originarios e Indígenas de México en el Exterior (VAIPOIME)
Desde 2022, el Consulado de México en Fresno cuenta con una Ventanilla de Atención Integral a Pueblos Originarios e Indígenas de México en el Exterior (VAIPOIME), la cual tiene como objetivo transversalizar los servicios consulares, revalorizando la diversidad cultural y acercar herramientas que ayuden a fortalecer la integración a las comunidades indígenas que residen en el Valle Central de California
Servicios:
- Sesiones informativas sobre derechos humanos y laborales.
- Talleres de emprendimiento, desarrollo económico y capacitación en competencias laborales.
- Promoción de la cultura, lengua, tradiciones y expresiones artísticas.
- Vinculación de la comunidad con organizaciones y/o instituciones locales que ofrezcan servicios disponibles en el área por medio de la Feria anual de recursos para las comunidades indígenas en el Exterior.
- Talleres y conferencias informativas durante la Semana de Pueblos Originarios e Indígenas de México en el Exterior (SEPOIME).
La organización encargada de la operación de la VAIPOIME Fresno es Centro La Familia Advocacy Services, la cual puedes contactar en:
- Teléfono: (559) 237-2961.
- Horario: Lunes a viernes, 8:30am-3:00pm.
- Ubicación: 302 Fresno St #102, Fresno, CA 93706.
- Sitio web: https://www.centrolafamilia.org/es/
- Correo electrónico: vaipoime@centrolafamilia.org
Centro La Familia provee servicios para empoderar y brindar asistencia a las familias inmersas en una cultura diversa.
Para mayores informes escríbenos a: comunidadesfre@sre.gob.mx
Ventanilla de Educación Cívica (VEC)
La Ventanilla de Educación Cívica (VEC) es un espacio en los consulados de México en EE.UU. que informa y orienta a la comunidad mexicana sobre participación cívica, derechos políticos y procesos democráticos en ambos países. A través de talleres, asesorías y materiales educativos, fortalece el liderazgo comunitario y fomenta el ejercicio de derechos ciudadanos.
Servicios:
- Asesoría en participación cívica.
- Talleres sobre naturalización y voto.
- Material Educativo.
- Vinculación con organizaciones.
La organización encargada de la operación de la VEC en Fresno es Poder LatinX, la cual puedes contactar en:
- Teléfono: (202) 899-1785.
- Sitio web: https://poderlatinx.org/
- Correo electrónico: cgarcia@poderlatinx
Para mayores informes escríbenos a: comunidadesfre02@sre.gob.mx
Vinculación Comunitaria
A través de la estrategia de vinculación comunitaria, se busca visibilizar la importancia de las comunidades mexicanas en el exterior, recabar y sistematizar sus propuestas tendientes a mejorar el desarrollo de dichas comunidades y fortalecer la vinculación con las organizaciones de base, líderes mexicanos, aliados locales y entidades del gobierno mexicano.
Lo anterior, con el fin de desarrollar estrategias e iniciativas conjuntas que contribuyan al empoderamiento de nuestra diáspora.
Asimismo, la estrategia de vinculación busca:
- Impulsar una relación activa y directa entre dependencias de gobierno y comunidades mexicanas en el exterior y de las comunidades entre ellas.
- Fomentar que las comunidades mexicanas en el exterior sean sujetos activos en la promoción de México en el mundo.
- Involucrar a nuestras comunidades en el exterior en el desarrollo de México.
Iniciativas principales:
- Foros Consultivos y Foros Globales
- Foro para Líderes Dreamers
- Red Global MX y Nodos México
- Consejo Consultivo del IME
- Reconocimientos Ohtli y Mexicanos Distinguidos
- Jornadas Binacionales
- Consejos Económicos de Mexicanos en el Exterior
- Plataforma MEXAS
- Semana de Cine Migrante
- Semana Global de México
- Coordinación con entidades a nivel estatal
Infórmate en https://imexterior.mx/
INSTITUTO DE LOS MEXICANOS EN EL EXTERIOR
Plaza Juárez #20 Col. Centro, Alcadía CuauhtemocCiudad de México, C.P. 06010
Teléfono: (55) 3686 5100consultasime@sre.gob.mx
DIRECTORIO
Oficinas Estatales de Atención a Migrantes
Aguascalientes
Oficina de Atención al Migrante y sus Familias
Calle Colón Número 309, Barrio del Encino
Zona Centro, C.P. 20240
Teléfono
449-916-44-76
Correo electrónico
salvador.calvillo@aguascalientes.gob.mx
Redes Sociales
Twitter: @GobAgs
Facebook: Gobierno del Estado de Aguascalientes
Instagram: Aguascalientes_mx
YouTube: Gobierno del Estado de Aguascalientes
Baja California
Subsecretaría de Asuntos Migratorios
Edificio del Poder Ejecutivo 2do. Piso, Centro de Gobierno Vía Rápida oriente
Zona Urbana Rio Tijuana, CP. 22880
Tijuana, Baja California
Teléfono
664-624-2044
Correo electrónico
Web
Campeche
Dirección General del Instituto de Acceso a la Justicia y Personas Migrantes
Niebla No. 2, Colonia Fracciorama 2000, C.P. 24090
Campeche, Campeche
Teléfonos
(Ext.1008 y 1002)
01(981)813-1341
01(981)145-6964
01(981)145-6181
Correo electrónico
Cel.
981-82-90343
Ciudad De México
Secretaría de Inclusión y Bienestar Social
Calle Diagonal 20 de Noviembre 294, Colonia Obrera, C.P. 06800
Alcaldía Cuauhtémoc, Ciudad de México.
Teléfonos
+52 55 5741 2156 ext. 121
800 009 11 11
Correo electrónico
coordinacionmigrantes@sibiso.cdmx.gob.mx
Sitio Web
https://www.sibiso.cdmx.gob.mx/
Redes Sociales
Twitter: CDMX_SIBISO
Facebook: Secretaría de Inclusión y Bienestar Social CDMX
Instagram: sibiso_cdmx
YouTube: SIBISO CDMX
Coahuila
Dirección de Vinculación y atención a Coahuilenses en el Extranjero
Calle Padre Flores No. 181, Altos, entre Victoria y Aldama, Centro Histórico, C.P. 25000
Saltillo, Coahuila
Teléfonos
(844)204-15-59
(844)412-4649
01(844)410-7782
01(844)4118509
Correos electrónicos
martin.dehoyos@coahuila.gob.mx
Sitio Web
Colima
Coordinación General de Atención a Migrantes Colimenses
Alfonso Sierra Partida 369, Colonia Jardines Vista Hermosa, CP. 28017
Teléfono
01(312)330-3014
Correo electrónico
Chihuahua
Consejo Estatal de Población y Atención a Migrantes
Unidad Administrativa José María Morelos y Pavón, Av. Abraham Lincoln No.1320
Fracc. Córdova Américas, C.P 32350
Cd. Juárez, Chihuahua
Teléfono
01(614)415-5105 / 07
Correo electrónico
a href="mailto:dirvin.luis.garcia@gmail.com">dirvin.luis.garcia@gmail.com
Redes Sociales
Facebook: Consejo Estatal de Población Chihuahua
Durango
Instituto de Atención y Protección al Migrante y su
Familia del Estado de Durango
Calle de Juárez #144 Norte, Esquina Coronado
Zona Centro. C.P 3400
Durango, DGO.
Teléfono
6184564414
Correo electrónico
Redes Sociales
Facebook: Instituto de atención y protección al Migrante del Estado de Durango
Estado De México
Coordinador de Asuntos Internacionales
Miguel Ángel San Martín Torres Hamburgo No. 235, Juárez, Delegación Cuauhtémoc, C.P. 06600
Teléfono
01(55)55 11 32 93 Ext. 1
Correos electrónicos
asuntos.internacionales@edomex.gob.mx
migrantes.productivos@gmail.com
Sitio Web
http://cai.edomex.gob.mx/migrantes
Guanajuato
Secretaría del Migrante y Enlace Internacional
Cantarranas 6, Zona Centro, C.P. 36000
Guanajuato, Gto.
Teléfono
(473) 7350150
Correos electrónicos
haydar.medina@guanajuato.gob.mx
Sitio Web
https://migrante.guanajuato.gob.mx/
Redes Sociales
Twitter: MigranteGto
Facebook: MigranteGto
Instagram: migrantegto
Guerrero
Secretaría de los Migrantes y Asuntos Internacionales
Paseo Alejandro Cervantes Delgado Manzana 5 Lote 1 2° Piso, Col. Universal
Chilpancingo, Guerrero
Teléfono
(747) 47 2 77 12
Correo electrónico
secretariadelosmigrantes@gsuerrero.gob.mx
Redes Sociales
Twitter: GuerreroSemai
Facebook: SEMAIGuerrero
Hidalgo
Subsecretaría de Desarrollo Social y Humano
Pino Suarez num.301 Col. Real de Minas
C.P. 42090
Pachuca de Soto, Hidalgo
Teléfonos
(771)718 05 64
(771)107 4358
01 800 717 0828 (24 hrs.)
01 (771)717 8000 Ext. 8932 y 8933
Correo electrónico
Sitio Web
https://sedeso.hidalgo.gob.mx/pag/migrantes.html
Jalisco
Dirección de Atención a Personas Migrantes
Calle Jesús García No. 720,
Col. El Santuario, C.P. 44200
Guadalajara, Jal.
Teléfono
+52 (33) 1001 8601
Correos electrónicos
Atencionmigrantes.sgg@jalisco.gob.mx
Ingrid.cervantes@jalisco.gob.mx
Redes Sociales
Facebook: Dirección de Atención a Personas Migrantes del Estado de Jalisco
Michoacán
Secretaría del Migrante
Colegio Militar No. 230,
Chapultepec Nte., C.P. 58260
Morelia, Michoacán
Teléfono
(443) 3 22 91 00 ext.114
Correo electrónico
derechoshumanosyrepatriacion@gmail.com
Sitio Web
https://migrante.michoacan.gob.mx/
Redes Sociales
Twitter: SeMigranteMich
Facebook: Secretaría del Migrante Michoacán
Nayarit
Instituto de Atención y Protección a Migrantes y sus Familias en el Estado de Nayarit
Av. México y Abasolo S/N Palacio de Gobierno
Col. Centro, C.P. 63000
Tepic, Nayarit
Teléfonos
311-254-13-72
311-127-79-59
Redes Sociales
Facebook: Migrantes Nayaritas Estado
Nuevo León
El Gobierno de Nuevo León
Calle Zaragoza esq. 5 de Mayo, Zona Centro.,C.P. 64000
Monterrey, Nuevo León
Teléfono
8120203391
Correo electrónico
Redes Sociales
Twitter: nuevoleon
Facebook: gobiernonuevoleon
Instagram: nuevoleonmx
YouTube: GobiernoNuevoLeon
Oaxaca
Instituto Oaxaqueño de Atención al Migrante
Ciudad Administrativa Benemérito de las Américas
Carretera Oaxaca-Istmo km. 11.5., C.P. 68270
Tlalixtac de Cabrera, Oaxaca
Teléfono
951 127 5499
Correo electrónico
Redes Sociales
Twitter: IOAM_GobOax
Facebook: Ioam Oaxaca
Puebla
Instituto Poblano de Asistencia al Migrante
Via Atixcayotl No. 1101, Edificio Ejecutivo,
Centro Integral de Servicios (CIS)
2do. Piso, Reserva Territorial Atixcayotl C.P. 72190
Puebla, Puebla
Teléfonos
222 306 4600 Ext. 3319, 3323
222 670 7110
222 342 9871
Correos electrónicos
Sitio Web
Redes Sociales
Twitter: migrantepoblano
Facebook: Instituto Poblano de Asistencia Al Migrante
Querétaro
Oficina Estatal de Atención a Migrantes
Calle 5 de mayo #83 Col. Centro, C.P. 76000
Querétaro, Querétaro
Teléfono
(442) 238 5000 Ext. 15896
Correo electrónico
Redes Sociales
Twitter: gobqro
Facebook: Gobierno del Estado de Querétaro
YouTube: Gobierno del Estado de Querétaro
San Luis Potosí
Instituto de Migración y Enlace Internacional (IMEI)
German Gedovius #175, Colonia del Valle
CP. 78200
San Luis Potosí, SLP.
Teléfono
4441-419107
Correo electrónico
Redes Sociales
Twitter: IMEI_SLP
Facebook: Instituto de Migración y Enlace Internacional
YouTube: Gobierno del Estado de San Luis Potosí
Sonora
Dirección de Grupos Prioritarios y Migrantes
Privada del Razo No. 16 entre calle La Palma y Carpo,
del Razo, C.P. 83070, Hermosillo, Sonora.
Teléfonos
01 (662) 213 8542 y 43
01 800 091 0091 (24 hrs.)
Correos electrónicos
Redes Sociales
Facebook: Atención a Grupos Prioritarios en Sonora
Tamaulipas
Instituto Tamaulipeco Para Los Migrantes
88000, C. Nicolas Bravo 2123,
Sector Centro
Nuevo Laredo, Tamps.
Teléfono
(867) 7 12 4836
Correo electrónico
Redes Sociales
Facebook: Instituto Tamaulipeco para los Migrantes
Tlaxcala
Dirección de Atención a Migrantes
Plaza San José, Esq. Plaza de la Constitución s/n, Col. Centro, C.P. 90000
Tlaxcala de Xicohténcatl, Tlax.
Teléfonos
246-465-0090 Ext. 1137 (Conm.)
246-466-2888 (Directo)
246-462-1289 (Directo)
Correo electrónico
Sitio Web
https://migrantes.tlaxcala.gob.mx/
Veracruz
Dirección General de Atención a Migrantes
Palacio Federal 2do. Nivel, Zamora Esq. Diego Leño, Centro, C.P. 91000
Xalapa, Ver.
Teléfonos
228 820 33 13
228 812 07 38
800 221 71 95
1 (866)239-4086 (Desde USA)
Correo electrónico
Redes Sociales
Twitter: AtnmigrantesVer
Facebook: GobVeracruz
Yucatán
Instituto para el Desarrollo de la Cultura Maya en el Estado de Yucatán (INDEMAYA)
Subdirección de Atención a Migrantes
Calle 66 No. 532, Parque Santiago, Centro, C.P. 97000
Mérida, Yuc.
Teléfono
9999 28 72 67 Ext. 26025
Correo electrónico
Sitio Web
http://indemaya.yucatan.gob.mx/public/
Redes Sociales
Twitter: Indemaya_Yuc
Facebook: Instituto para el Desarrollo de la Cultura Maya
Zacatecas
Secretaría del Zacatecano Migrante
Circuito Cerro del Gato
Edificio B, Planta Baja y 2do. Piso
Colonia Ciudad Administrativa C.P. 98160
Zacatecas, Zac.
Teléfono
+52 (492) 49 15000 Ext. 37100
Correo elecrónico
Sitio Web
https://sezami.zacatecas.gob.mx/asistencia-en-linea/
Redes Sociales
Twitter: @_SEZAMI
Facebook: Secretaría del Zacatecano Migrante
LENGUAS INDÍGENAS
Akateco
Tet smaasanil jeb’ anima ey yul smajb’en tx’otx’ Estados Unidos chi a’le wan servicios tet jeb’ yu wan consulados yet México yalk’al tzub’il yok ja situacion migratoria.
B’ab’el) Ja wunal. Chi a’le ja pasaporte, ma jun ja matricula consular, katu’ chi ske’ ja q’anon ja ceredencial para votar b’ey Mexico. wan ti’ ja’ consulado chi a’oni. Ib’il ja smaasanil ja b’i yu wan oxeb’ juunti’ yetoj yechel ja sat. Ja’ cha q’anb’ane ja wa’on abrir junoj ja cuenta b’ey banco, ja pohon ja cheque matol yet cha’ wa’on tz’ib’en sb’i ja wuninal b’ey snaahil kuyu. K’an ja cita b’ey MEXITEL (1-877-639-4835) ta cha woche k’al junoj wan an juunti’.
Kaab’) Snaahil b’ey chi wa’xi yunal unin. Chi ske’ ja tz’ib’en sb’i ja wuninal como mexicano b’ey consulado tatol mexicano ma mexicana jach. Kaxk’al jatu’ x’alii jeb’ b’ey Estados Unidos keytontu’ chi yun yihon jeb’ sdoble nacionalidad. Chi ske’ pax ja nupii b’ey consulado chi chale paxk’al Mexico.
Oxeb’) Chac ilehi. Yalk’al tzub’il yok ja situación migratoria jaxka jun Departamento de Protección chach skolo’ yalon xolil eyach ek’al tujan tema yutol ey ja walon ja wet b’ey tx’otx’ Estados Unidos. Chi ske’pax jach yahon ok yul sk’ab’ jaxka maj chi alon xolil syelalil b’eyb’al. Jaxka wan tema yet mulnahil, tachach ujteleheltej yin junoj mulnahil ma amcha wi’ ja tool, tzet chi yun ja wa’nen okja wuun b’ey tx’otx’ Estados Unidos; tahey b’ey chi k’eyaj junoj ja wuninal ma tol mitx’b’il yu yaaw; chi ilehi pax yib’an jaxka maj chi etaxi ma wan neq’om ya’ yul snaa; k’al pax jaxka jun skoolb’anil jeb’ unin yet maj chi spoole sb’a. Yetoj wanojxa.
Kaneb’) Wan poderes notariales: Tahey junoj ja ya’ilal cha woche cha wa’ne b’ey México amchi chi ske’ ja tooy ja’ jun poder notarial chi ske’ jach skoloni. Chach ya’ representar junoj anima b’ey México yetoj jaxka jun poder notarial swa’xi jaxka junoj Testamento, yuunal tx’on ma poole b’ahil. Tahey ja duda k’anle b’ey consulado.
Joheb’) Kuywoj yetoj salud. Ey programas yu jun Departamentos yet Estados Unidos chach skoloni jaxka yin ja q’inal, chach yahok yul sq’ab’ jaxka jeb’ chi ske’ yalon español, inglés mapax capacitación yib’an mulnahil. Ib’il aaj jun lista yu jeb’ b’ey chi ske’ ja wantelehi, amojob’ ja seguro katu’ k’ojb’il towal. Eypax wan programa chi seyon ja vinculación yetoj b’ey xach alii. Q’anle yu wan servicio ti’.
Eyjun consulado yet Mexico ja kaawilal
¡Ani ileq’oj!
Amuzgo
Nji cuentaꞌ video na nntꞌom ñꞌom na conaꞌni nꞌaⁿngue Nꞌañꞌiaⁿ Tyuasndaꞌ cuenta nꞌaⁿ na coꞌo cuicheⁿ tyua na yom Tyua Nandye cotyijndihaꞌ quio tsꞌiaⁿ mi cuenta chaꞌtso nꞌaⁿ ntyuasndaꞌ na mꞌaⁿ tyua ba, taꞌnantjoⁿaꞌ ñingeꞌñi jnuiꞌe na tyꞌehe:
1) Nom quio xueꞌ tsꞌaⁿ. Batsꞌiaⁿ cuenta nꞌaⁿ na coꞌo cuicheⁿ tyua, joꞌ ya nngoñomꞌ tsom na ya nncjaꞌ cuicheⁿ tyua, cui matrícula ndoꞌ ya nncwjiꞌ tsom lesión ꞌnaꞌ quio na ya nntyioꞌ ñꞌiaⁿ nꞌaⁿ Tyuasndaꞌ. Na ndye nom mi naꞌxuaⁿaꞌ xueꞌ na cande̱ꞌ quio na jnuiꞌnjinomꞌ. Ya nnguinꞌueꞌnomꞌ jaⁿꞌ njo Tyua Nandye na nntsinaꞌnom cui cuenta bꞌa na coñibe sꞌom, na nntsijndyoꞌnomꞌ cheque o na nntsicoꞌ ngue ꞌna ntsindaꞌ na nngꞌohe scuela. Cwjiꞌnomꞌ xue na ya nncjaꞌ batsꞌiaⁿ MEXITEL (1-877-639-4835) xaⁿna nꞌueꞌnom cuindyiꞌ nom mi.
2) Naꞌto ya nnuiꞌ tsom xueꞌ tsꞌaⁿ. Xaⁿna conuinomꞌ iscu o isꞌa tyuasndaꞌ ndoꞌ ntsindaꞌ tuiñi Tyua Nandye, ya nncwjiꞌ nom ngue ꞌnahe chaꞌna nꞌaⁿ tyuasndaꞌ, Batsꞌiaⁿ cuenta nꞌaⁿ na coꞌo cuicheⁿ tyua; quiajoꞌ nnuiñi nꞌaⁿ na ya nngꞌoⁿe na be ntyua. Mantyi ya nndyoꞌ Batsꞌiaⁿ cuenta nꞌaⁿ na coꞌo cuicheⁿ tyua xaⁿna na ñimacoꞌ ndoꞌ nꞌuetsꞌomꞌ na nnguicajnda na tomacoꞌ naquiꞌ Tyuasndaꞌ.
3) Na macuiñomꞌ. Cañjomꞌtsꞌomꞌ na taꞌnantjoⁿaꞌ chuyu saꞌ na jnuiꞌ tjaꞌ, yom nji na cotyiñomꞌ ꞌu naquiꞌ Tyua Nandye. Batsꞌiaⁿ na macuiñomꞌ nꞌaⁿ, macuiñomꞌaꞌ ꞌu ndoꞌ matyijndihaꞌ na matsijndaꞌñihaꞌ nomnde nꞌaⁿ. Mantyi ya nntyijndihaꞌ quio cui tsꞌaⁿ, na ya nntsijndaꞌñi nom tsꞌaⁿ quio nji ꞌnaꞌ batsꞌiaⁿ. Cjaꞌñjaꞌ Batsꞌiaⁿ cuenta nꞌaⁿ na coꞌo cuicheⁿ tyua, na ndyotyi ba quio naꞌto na mꞌaⁿꞌ, naꞌto ya nngoñomꞌ ñꞌom ñjaꞌnaꞌ tsꞌiaⁿ, xjeⁿ taꞌna ñingeꞌñi nntsitsuꞌ tsꞌiaⁿ, o xjeⁿ na tyiꞌjomnꞌua tsꞌiaⁿ na saꞌ; na nnguijndaꞌñi ñꞌom ñjaꞌnaꞌ na jnuiꞌ tjaꞌ ndoꞌ nnguinquio xaⁿna nnde̱ nnjoya nomꞌ ꞌnaꞌ na mꞌaⁿꞌ
Tyua Nandye; na nnguijndaꞌñi nꞌaⁿ ꞌnaꞌ tsꞌaⁿ na ñjomñi bancjo o na tyoconde̱ nnguijndaꞌñi; na taꞌnꞌue nnuiꞌjnaꞌñi nꞌaⁿ ndoꞌ tanꞌue nntjaꞌ nꞌaⁿ ntyjehe naꞌto na mꞌahe; na nngoñomꞌ tsꞌaⁿ sꞌom na ya nncuaꞌ ntsinda tsꞌaⁿ nquiꞌ na jnde̱ tyuiꞌ nom na toco, ndoꞌ ntꞌomcheⁿ.
4) Nꞌañꞌiaⁿ na Coñiꞌbe nom. Xaⁿna macaⁿaꞌ nntsijndaꞌnomꞌ cui ñꞌom quio nom nji ꞌnaꞌ batsꞌiaⁿ naquiꞌ Tyuasndaꞌ xaⁿjo xonde̱ nncjaꞌ nncuꞌyaꞌ, cui Batsꞌiaⁿ na Coñibe nom ya nntyijndihaꞌ ꞌu. Batsꞌiaⁿ na
Coñibe nom manquiahaꞌ nañja na cui tsꞌaⁿ na mꞌaⁿ Tyuasndaꞌ ya nncjacuiñjeꞌ cuentaꞌ, na nntsijndaꞌñi ñꞌom chaꞌna nnguibe tsom chuyu nꞌuetsꞌomꞌ na nnui, tsom cuentaꞌ na majndeꞌ ndoꞌ matsijndaꞌ o tsom na cotyuiꞌ na tomacoꞌ. Cjaꞌñjaꞌ Batsꞌiaⁿ cuenta nꞌaⁿ na coꞌo cuicheⁿ tyua xjeⁿꞌñi nnde̱ nñjiꞌ ñꞌom na ꞌu tyiꞌñjiꞌ.
5) Na coñiꞌma ndoꞌ na conui nasi. Batsꞌiaⁿ na matyijndi nꞌaⁿ, machꞌehaꞌ tsꞌiaⁿ na ya nntyijndihaꞌ ꞌu cui cui xue Tyua Nandye. Yanntyijndihaꞌ na ncjaꞌqueꞌ na nntsiꞌnaꞌ ñomtsco, inglés, taxjeⁿ ya nntsiꞌnaꞌ ñjaꞌnaꞌ tsꞌiaⁿ na ya nntsaꞌ. Tsixuaⁿaꞌ nom na ñjo ngue ꞌna nꞌa nasi naꞌto ya nncjaꞌ na nnui nasi ꞌu mina tyiꞌxuaⁿꞌ seguro ndoꞌ cje cuenta nntyiomꞌcoꞌ. Ndoꞌ tsixuaⁿaꞌ nꞌaⁿ na ya nntyijndi na nnde̱ nntsiniꞌ quio nꞌaⁿ tsjomꞌ. Tyiꞌnꞌue nngꞌomꞌtyiꞌ ñomtyiu, cuixeꞌ ñjaꞌnaꞌ tsꞌiaⁿ mi.
Tyuasndaꞌ tsixuaⁿaꞌ cui Batsꞌiaⁿ cuenta nꞌaⁿ na coꞌo cuicheⁿ tyua ndyo quio naꞌto na ꞌu mꞌaⁿꞌ. Cjaꞌñjaꞌ naꞌto mꞌaⁿâ.
Ch’ol del noreste
Jiñi consulado icha’añbä México ambä tyi Estados Unidos mi iyäk’ob ili lajkoltyäñtyel pejtyelel mexicanojob, mach yäläyik mi migrantejety:
1) Junp’ej juñ cha’añ mi iña’tyäñtyel majkiyety. Ya’ tyi consulado mi imejlel atyaj apasaporte, o junp’ej amatricula yik’oty mi imejlel ak’ajtyiñ acredencial cha’añ elector cha’añ mi imejlel acha’leñ tyi votar tyi México. Tyi ili iyuxp’ejlel juñ ya’i mi ityilel ak’aba yik’oty iyejtyälel awuty. mi imejlel ak’äñ cha’añ mi ajam acuenta tyi banco yik’oty cha’añ mi imejlel awotsañ tyi escuela awalobil ya’ tyi Estados Unidos. Mi awom ak’ajtyiñ ili juñtyak yom mi cha’lañ ty’añ tyi MEXITEL (1_887-639-4835).
2) Mi imejlel ak’äñ jiñi registro civil. Mi tyilemety tyi México pero awalobilob tsi iyilayob pañämil tyi Estados Unidos mi imejlel acha’leñob tyi registrar che’ bajche’ mexicano ya’ tyi consulado cha’añ mi imejlel ityaj cha’p’ejl inacionalidad. Yik’oty mi imejlel acha’leñ ñujpuñel ya’ tyi consulado, pero añ ik’äjñibal tyi Mexico ja’el.
3) Mi atyaj akäñtyäñtyel. Mach yäläyik mi migrantejety tyi Estados Unidos yom awujil cha’añ añ aderecho. Jiñi departamento baki mi atyaj akäñtyäñtyel mi imejlel ikoltyañet. Yik’oty mi imejlel icha’leñety tyi asesorar che’ añety tyi wokol. Mi tsa’ chojkiyety lok’el tyi awe’tyel, o mi ma’añik tsa’ tyojliyety baki mi acha’leñ e’tyel o mi awom aña’tyañ bajche’ yom mi amel cha’añ ma’añik mi achojkel lok’el tyi Esados Unidos o mi awom asäklañ juntyikil api’äl sajtyembä o mi tsa acha’le abä tyi divorciar mi imejlel asu’beñtyel bajche’ mi atyaj ipension awalobilob o mi woli atyaj ats’aleñtyel yom mi amajlel ya’ tyi consulado läk’älbä añ.
4) Mi imejlel iyäk’eñey junp’ej juñ ik’aba poderes notariales. Mi añ junp’ej awokol tyi México pero ma’añik mi amejlel tyi majlel ili poder notarial mi imejlel ikoltyañety. Ili poder notarial mi imejlel ik’äñ juntyikil ambä ti Mexico cha’añ mi ityoj-esañ jiñi wokol, che’ bajche’ testamento, o mi añ chuki awom amäñ, o cha’añ mi imel divorcio. Yom mi ak’ajtyiñ ya’ tyi consulado.
5) Käñyesäñtyel yik’oty ts’äkäñtyel. Añ junp’ej departamento ik’aba comunidades tyi Estados Unidos ya’i mi imejlel atyaj akäñtyesäñtyel cha’añ mi añop español o inglés o cha’añ mi akäñesäñtyel tyi e’tyel. Yik’oty ya’i mi asu’beñtyel baki mi imejlel atyaj ats’äkäñtyel. Yik’oty ya’i mi imejlel asu’beñtyel mi añ api’älob tyilembä tyi alumal. Mach mi acha’lejñ bäk’ejñ yom mi ak’ajtyiñ.
Läk’äl añ iconsulado laklumal Mexico. ¡Yom mi imajlel ak’el!
Traducido por: Pascual Arcos Alvarez ( ch’ol del Noreste)
Chatino
Na'an se'en nducua nten nda'an tñan gubiernu 'in ne' Chijya' si'yana cu'ni cunta ne' 'in nten nu nda'an yu'hui ti la se'en tijyo'. Lo' ndeña'an tca ta yaa' ne' 'in um:
Lo'o tso' cha' 'in quityi nii um: Se'en re tca culoo um quityi cha' cuiya' nu nchcui' ne' lo'o pasaporte, lo'o xca quityi un lca matrícula consular, a cunta lo'o credencial 'in um nu ta'a tca cu'ni um vota nde Chijya'. Ta'a snan quityi re ljyan nii um lo'o lcuin um, lo' tca chcua na yaa' um lja ndlyu um loo yuu re ta xa tsaa um sca banco uta xa tsaa taa um nii sñe' um xa chu'hui xcula. Cha' nchca ti' um culoo scasca quityi m'ni tyi'ya na re, tca chcui' lo'o cuiya' (1-877-639-48-35) se'en lca Mexitel.
Lo'o tso' ña'an nu ndyijin nii ne': Cha' lca um ne' Chijya' lo' nguhui' suhue' 'in um ncua cune' nguihui' loo yuu re, tca tijin um nii nguhui' se'en re, lo' ntsu'hui lyoo quityi can' tsaña'an loo yuu re lo'o loo yuu 'in ne' chijya'. Ticui' cuaña'an cha' nchca ti' um tyijyin um loo bse tca caa um lo' qyityi mdijin um loo bse ntsu'hui lyoo na 'in um la loo yuu 'in ne' chijya'.
Ña'an ntsu'hui ne' cunta 'in um: Quia yu'hui ti' um si'yana siya' la re ndlyu um una nsu'hua loo ne' 'in um, lo' ntsu'hui nten nu tca ta yaa' 'in um lo'o cha' can', a cunta lo'o scasca la cha' nu chen lca lo'o tso' cha' 'in lee. Tca caan um lo' taa na suun lo'o um lo'o scasca cha' lo'o tso' cha' 'in se'en ngui'ni um tñan, ta a nsu'hua lyiya' x'nan um 'in um, uta ngulyoo can' 'in um se'en cua' ngui'ni ca um tñan, uta ntsu'hui xca ña'an tayaa' 'in um lo'o ña'an ndi'in um xca loo yuu, ta cha' ntsu'hui nten ti' nchca ta'a um ntsu'hui ne' na'an chcuan uta a ndyija lyoo 'a, cha' nde'en nu ndyi'ya te'en tucui lca um uta ña'an se'en ndi'in um ndijin um nu ti'i, uta ña'an tijin sti nu suhue ti 'in um tsaan 'in siya' cua' ngula ti'in ta'a um lo'o.
Lo'o tso' cha' 'in quityi nu lca poder notarial: Cha' n'ni cha' 'in um culyo huii um sca cha' nu ndon loo nde loo yuu 'in ne' chijya' lo' a tca quiaa um, quityi can' tca ta yaa' na 'in um. Lo'o quityi nu lca poder notarial tca cunan um sca tucui nu lyoo huii cha' nu n'ni 'in um la loo yuu quichen tyi um lo' a 'ni cha' quiaa um, ña'an nchca ti': Testamento, cha' cujui' uta xi'i um sca nan, uta cula' ti'in ta'a um. Nde tca ta yaa' na 'in um.
Lo'o tso' cha' 'in xcula uta lo'o tso' cha' 'in ne' nducua cuxa: Ntsu'hui scasca ña'an tca ta yaa' na 'in um lo'o xcula 'in cha' slya, inglés uta ña'an tca cu'ni um scasca tñan. A cunta, nde tca quitsa' ne' 'in um la tca tsaa um ca rmiyu 'in um nu cua' tsa tsu'hue la lyiya'. Tyun ña'an tca ta yaa' ne' 'in um.
Ne' chijya' nda'an tñan ne' 'in nten nu tca ta yaa' 'in um, caan um lo' chu'hui lyoo um 'in na.
Chinanteco de San Juan Bautista Tlacoatzintepec, Oaxaca
Cora
Ɨ TƗ AJAꞌYEE TYAJAꞌRÁNAMUAJ
Ɨ tɨ áꞌyuꞌsiꞌij mej mij jaataséejrata náayarij nyuucaj jɨmeꞌ
Joꞌtɨj jáaɨꞌrij maj jaꞌráꞌastij ɨ maj puasaaruveꞌej aꞌájna a Estados Unidos México maj jaꞌráacɨj aꞌyaa mu tyihuaꞌhuɨɨreꞌ néijmiꞌcaa íiyeꞌej Mexico maj huatcháatɨmee, ajta quee aꞌɨ́jna jeꞌej, jeꞌej maj tyityecháatɨmee:
1) Yuꞌxarij maj jɨn jáamuaꞌree aꞌtɨ́j paj pueꞌeen. Aꞌájna joꞌtɨj jáaɨꞌrij maj jaꞌráꞌastij ɨꞌríj paj jaatáhuoonyij aꞌɨ́jcɨ ɨ pasaportej, jaꞌ matríiculaj aꞌáa tɨ jaꞌajtyámaꞌcan joꞌtɨj jáaɨꞌrij paj jaꞌráꞌastij ajta jeꞌen paj jaatáhuoonyij jaꞌ credenciaj ɨ paj jɨn tyuꞌ votaadoj íiyeꞌej México. Aꞌíjna ɨ tɨ tyiꞌhueeicaj jitze pu áꞌyuꞌsiꞌ jeꞌej paj ántyapuaj ajta jeꞌen jaꞌnyéerimij. Aꞌɨ́ɨ pu muatyáhuɨꞌrii ajtyapuaꞌ ɨmuaj a Estados Unidos pej pij banco joꞌtyájrutyej, paj tyiꞌhuaꞌnajchiyeꞌen cheéquej jɨme nusu paj jaꞌyójmuaꞌ ooyuꞌxaj joꞌmaj tyojóomuaꞌtyej. Pataꞌaj tyoꞌcáaxaj aꞌájna a MEXITEL (1-877-639-4835) tɨpuaꞌaj a jitze juxɨeꞌveꞌej sɨ́ɨj aꞌɨ́jna ɨ yuꞌxarij.
2) Joꞌmaj néijmiꞌi tyeꞌjeꞌyuꞌxaj jeꞌej tɨ sɨ́ɨj tyiꞌchej. Tɨpuaꞌaj México paꞌmaꞌcantaj peꞌ íitan nusu petyáatan majta jeꞌen jaꞌyójmuaꞌ aꞌáa joꞌnánɨeꞌhuacaꞌ aꞌ Estados Unidos, aꞌyaa pu tyíɨꞌrij paj huoꞌ registraadoj aꞌájna joꞌtɨj jáaɨꞌrij paj jaꞌráꞌastij, aꞌyaa mu mij huaꞌpuaquej tyaranamuáaraj muaꞌjuꞌun. Aꞌyaa pu ajta tyíɨꞌrij paj aꞌáa joꞌréꞌnyej joꞌmaj jáaꞌasacaa ɨ maj puasaaruveꞌej tɨpuaꞌaj páaxɨeꞌveꞌej paj huatyényeɨichej pej pij pajta aꞌyan tyiꞌnyéɨɨchej puaꞌraꞌnyij íiyeꞌej México.
3) Tɨ muaatyáhuɨɨreꞌen. Páamuaꞌreerej tɨquée aꞌɨ́jna jeꞌej jeꞌej paj tyiꞌchej, séejreꞌ tyiꞌtɨ́j paj jɨn huatácɨpuaj aꞌájna a Estados Unidos. Aꞌɨ́ɨmaj ɨ maj aꞌɨ́jna jɨn antyúumuaꞌree maj huotyéchaꞌɨɨn aꞌɨ́ɨ mu ajapuá huatányuusij majta jeꞌen tyámuaꞌ tyimuaatéꞌexaatyeꞌej jeꞌej paj huárɨnyij. Majta mu muaatáhuɨɨreꞌsij tɨpuaꞌaj tyiꞌtɨ́j jɨn jeꞌej puaꞌaj petyoꞌtyáꞌɨtzeereꞌen. Pataꞌaj aꞌáa jaꞌtanyéj joꞌmaj jáasacaa ɨ maj puasaaruveꞌej pej pij jéetzeꞌ jáamuaꞌree jeꞌej paj tyuꞌmuárɨeꞌen nusu maj muiꞌráꞌityacaꞌ nusu maj quee tyimuaanájchi, maj muatéꞌexaatyeꞌen tɨpuaꞌaj jeꞌej tyíɨꞌriitan pej pij tyámuaꞌ naa aꞌáa tyejeꞌcháaj puaꞌraꞌnyij a Estados Unidos, paj huohuoonyij aꞌtyeɨɨtyeristyamua maj huoꞌvíviꞌ nusu ɨ maj joꞌvátzɨj, maj muaatáhuɨɨreꞌen tɨpuaꞌaj mequee tyámuaꞌ mojoꞌseejra nusu jeꞌej puaꞌaj mamuaꞌuurej, maj tyihuoꞌtaꞌan ɨ tɨ tyiꞌcueꞌriꞌ ɨ huaꞌyóojmuaꞌ tɨpuaꞌaj ɨ maj huatóotoj, ajtáhuaꞌaj séecan jɨmeꞌ.
4) Yuꞌxarij paj jɨn tyoꞌxáꞌpuɨꞌɨntareꞌen. Tɨpuaꞌaj ajitze juxɨeꞌveꞌej paj tyiꞌtɨ́j ooxáꞌpuɨꞌɨntareꞌen aꞌájna a México pajta quee pújoorej paj ujoꞌmeꞌen, aꞌɨ́jna ɨ yuꞌxarij paj jɨj tyoꞌxáꞌpuɨꞌɨntareꞌen pu muaatyáhuɨɨreꞌsij. Aꞌɨ́ɨ pu ɨ yuꞌxarij tyuꞌtávej tɨꞌij aꞌtɨ́j ajitze maꞌcan tyoꞌxápuɨꞌɨntareꞌen yaa tɨꞌɨj ɨ sɨ́ɨj tɨ tyiꞌijchaꞌɨj, nusu tyiꞌtɨ́j tɨ huánanɨej nusu tɨ jaatoj ajta yaa tɨꞌɨj ɨ maj huatóotoj. Ajtyáxɨɨrij aꞌájna joꞌmaj jáaꞌsacaa ɨ maj puasaaruveꞌej pej pij néijmiꞌi tyuꞌmuaꞌreej.
5) Maj tyihuaꞌmuaꞌtyej majta ɨ maj tyihuáꞌhuaatyeꞌ. Ɨ maj aꞌɨ́jna jɨn antyúumuaꞌree metyiꞌijchaꞌɨj tyiꞌtɨ́j maj jɨn neín xɨcaj tzajta muaatáhuɨɨreꞌen aꞌájna a Estados Unidos. Aꞌɨ́ɨ mu muaatáhuɨɨreꞌsij mej mij castíran muamuaꞌtyej nusu ɨ huaꞌ nyuucaj aꞌɨ́ɨjma, ajta aꞌyájna aꞌɨ́ɨ mu majta tyámuaꞌ muaꞌuurej pej pij tyuꞌmuárɨeꞌen. Aꞌɨ́ɨ mu majta jamuaꞌreej joꞌtɨj jáaɨꞌrij mej mij tyimuáahuaatyeꞌen tyij pajta quee áꞌyuꞌsiꞌ aꞌájna majta jeꞌen quee aꞌchu muajijveꞌen. Ajta aꞌyájna, ɨꞌríj maj tyoꞌcáaxaj mej mij muaatáhuɨɨreꞌen joꞌpaj jaꞌmaꞌcan. Capáj jeꞌej tyíꞌmuaꞌaxcaj sulu pataꞌaj tyuꞌtaꞌíhuoꞌon aꞌíjna jɨmeꞌ
México pu jitze séejre joꞌmaj jáasacaa ɨ maj puasaaruveꞌej ajta quee mujaꞌ ɨmuaj putyajaꞌrɨcɨj. ¡Pataꞌaj aꞌáa jaꞌtanyéj!
Mam
Somoqe´ tijx´qeo kloj te qemay te tma te tik xplaj.
Kye kbinx toj te Mexico ta at kuay junol suqul kye jonte aubil kya kilit a tanam mexicana tojanim tham tilo q´nel nabli chujol tsajnaqe´.
Te ujal ta we ten kvibi wenbant o kenel kye kbinxju q´ujal ixja jun numbij kybi ix tuq´on kredecial tet robots to Mexico kye ox ujal atok tnjiya tij nojna tsbalil ban odente tsalu ja at kuay junal te jabil chulay te tmi pedul kyek jatsibal tal kuala toesckuel. Jatgana jun jun kye te uj mexite (1-877-639-4835) ajiguma jun kye jata teuj.
Xmako q´oke ja kyete mexikano o mexicana jal itsji to at kui jamal ban tsiban tse mexicano o kenel kye kbinx to q´obinx ats pe at teuj te mel tse tat tsaj teney axs ban ban tsaj kyete binx jo tgona ma kye moge te kye mojbil k´eme tgutsa to Mexico.
Moqsay naon tilo kutbi te chaqal ja tsula, at derechil to at kuay junal to kubil te maq´ay te kalol tya xi tmate junxi te tma ax bant kal kye tu pakbets pormal kux to k kye kbinx txja kayni te k´amol tidi kyma tibaj tma kyoq´umbil tsen lajchi tilo qbi chojonel ñea chojli ximojil betonel te toskinel je at junteltebe teyalpo te qambe at kui junal jion te pamil moq ome tilo tapakbal kamey o tidich xmayin dujajlon ho tsumey sq´umbe xima sustans kyete kyajol junel kye jun jun.
Ban ktusibay ja tgana telel kyeju tbantel kyjow to Mexico, te tilo bant kutsibet aki tonima te bant kutsibet q´amate ja a tsu to Mexico adka ponte bin tma bantel tsen kutma atsbaj q´aybi o pawanqe laq bets betel te tots kinel ja at juntel be te xalpo.
Xaksume banxi to kulbilat te tanam at jun programa k´ubant ok´ete its tun to ale kuay junal ban ja totsqinal kye xnaqsalte espaol ingles xyaj kusnaqtsen te ta ag´ul at pe ax jun tsiblel te tanam te ja ban kamon binel k´el yap ajitolote ban banax kuts tkuj aji ape te lamel tye tanama ja tsanaya tilo visum qaniya tun jun tel kuts tkuj xnaji ape tetel te lambal. Te nama ja tsajnaya tilo ximay kanin ku ak´umbila.
Mexico at jun kye binx q´ayni tija. ¡Witsanku!
Maya
Nú’uk t´an tiaál videoi u k’aaytáa ich masewaal t´an
Le Cúchil Taanlaj Cajnaaloob México ti’ Estados Unidos cu t’saaico’ob le taanlajo’oba’ ti’ tulácal u cajna’alilo’ob México ichi le lu´uma’, ma’ k’abe’et u ojelta’a bix k’uchicóobi.
1) Jú’unil K’ajóoltaa. Te’ Cúchil Taanlaj Cajnaaloob cu pajtal a jo’sik jump’eel pasaporte, jumpe’el k’ahlay u Cúchil Taanlaj Cajnaaloob beyxan a k’aatik a ju’un hook’ chiitah México. Le o’oxp’eel ju’unó’ob yantio’ob u chucani a K’aaba’ yetel a wochel. Cu pajtal u meyajtech way Estados Unidos u tia’al a je’ik a bak’xok ti’ banco, u bo’otaatech chequeoob, a dsiibtik a paala ti’ cúchil xok. Bet a tsa ti’ MEXITEL (1-877-639-4835) wa ca dzibotik jumpe’el ti’ lejúuno’oobá.
2) U Cúchil Dsíibtaal Máac. Wa mexicanaech wa mexicanoeche’ yetel a Palalo’ob siijo’ob tu lu’umil Estados Unidos, cu pajtal a dsiibtco’ob bey mexicano’ob te’ Cúchil Taanlaj Cajnaaloob; beyo’ cu K’amico’ob u ca’ap’éel lu’umilo’ob. Beyxan cu pajtal a tal te’ Cúchil Taanlaj Cajnaaloob wa a k’aat u dzo’okol a bel yetel le dzo’okol belo’ cu chimpolta’al México.
3) Boch’ta’al. Ka’asé je’ bix k’uchikech waye’ yantech pajtalil Estados Unidos. Le cúchil Boch’talo’ cu tziktech tzolxikin ti jejeláas ba’xo’ob. Yetel cu pajtal u bisikech u tiáal u e’sa’atech ba’xo’ob ti ley. Xen ta Cúchil Taanlaj Cajnaaloob nadztech u tia’al u tzo’olotech yo’lal ba’xo’ob ti’ meyaj beyxan wa tojoch’intábech xma’bo’li wa ma’ bo’ota’aabtech a meyaji’; a taanla’aj yo’lal u k’ajo’olta’a wa yan u bejil u tia’al a ma’lo’ob yantal Estados Unidos, u caxta’al a la’ak’oob k’aláano’ob ti u cúchil bo’ol k’eban wa má ojéela’an tu’ux yano’obi; u táanla’aj u téeni u cabaóolta’a masewa’al wa ba’teil cajtali; u t’saba’ táanlaj ti’ pa’alal u dzo’okol u p’atcubaob le tata tzilo’obo’, ichi u la’ak’ ba’xo’ob.
4) Pajtal Notario’ob. Wa k’abét a xú’ulsik wa ba’ax ti ley Mexico ba’le’ ma’ tu utztal a bin; jump’e’el u Pajtali Notario cu pajtaj u a’antikech. U Pajtalil Notario’ob cu cha’ik wa máax ti’ Mexicoe’ u acta’antech u tia’al a xu’ulsik ba’axo’ob je’ bix ti’ alab ólil, k’ax t’an ti man- coonol wa p’atbail. Nadz’aba te’ Cúchil Taanlaj Cajnaaloob wa yan ba’ax ma’ ta na’tik.
5) Ka’ansaj yetel toj o’olal. Le cúchil cajo’ob yan ti je´jeláas taánlaj cu pajtal u ta’anlikech sa’ansama ti a cuxtal Estados Unidos. Cu pájtal u tak’ikech ti’ u káansaj castlan t’an, Ingles, beyxan ka’ansaj ti’ meyaj. Yan ti’oob xan jumpéel tso’ol tu’ux je’ u pajtal a k’amik ta’anlaj ti’ a toj o’ol xma’ ju’unil yetel ma´sen co’oji’. Bey xan yan jejela’as meyajo’ob cu tak’ikech ta lu’umil tu’ux a tal. Má’ u sa’ata a ‘ool k’atchi’it yo’lal le ta’anlajo’ba.
mexicoe yan jump’eel Cúchil Taanlaj Cajnaaloob ta wikná.
¡Xíimbate!
Mazteco
Mixe
Ja kujaaybë mëdyiibë kumëdyaakp ja ajxy yꞌeeꞌpëëkꞌadaambyë jëduꞌunë jëyaꞌay ajxy yakꞌixyꞌat yajmëdoyꞌadëëjët kunaax ayuukꞌaampy.
Mëduꞌuntyë ja Mëj Kuduunk México Naax Jooty Kyugexyꞌajpyë mëdyiibë yaa Mërux Naax Jooty, ëdaa ajxy jeꞌe duꞌun tyuunkꞌajpy mëduꞌuntyë cham ñëgapxaꞌañ, jëduꞌun ja mexicobë jëyaꞌay ajxy pyuꞌubédët pën jaty jëduꞌun yaa yajpaatp ma ëdaa naax ëdaa kajptën, oy ajxy ënajty yaa otyeꞌemñepyꞌaambyë të myëch të tyëgëꞌëy:
1) Noky kyapxy mëdyi jaty jëduꞌun mmajëyaꞌayꞌádëp. Ma ja Mëj Kuduunk México Naax Jooty Kyugexyꞌajpyë, oy ja pasaporte jim myajpëdsë́mët, mëdyii mëchoꞌont xypyaatp ma ja nokyën ja Mëj Kuduunk México Naax Jooty Kyugexyꞌajpyën, tyats oyë credencial jim myajpëdsëëmbët jëduꞌun kuduunk México Naax Jootypë mbawingéxët. Yëꞌë tëgëëkpë noky kyapxy pedyëë kaꞌxyëë ja mxëë mdsuu yëꞌë xymyanëkxë tyadsë mꞌajaꞌañáxy. Oy yëꞌë yaa myajtuunkpaadaꞌañ Mërux Naax Jooty ku mgwenta ënajty myakꞌawaꞌadsaꞌañ ma bankën, ku cheque ënajty mguwidsaꞌañ o ku mnëëx mmajk ënajty myajkujaayaꞌañëë ma ja kapxtaaktëjkën. Oy jim mgapxypëdaꞌagët jëduꞌun ajxy jim xymyëjꞌwówët MEXITEL (1-877-639-4835) pë mdsojpy myajmaajyajpy ëdaa duꞌumbë noky kyapxy.
2) Agujtëjk. Pë méxicobë toꞌoxyëjk o méxicobe yaꞌadyëjk miich a pë yaa Mërux Naax Jooty ja mnëëx mmajk ajxy të myiñ të kyaꞌay, oy ajxy jeꞌe myajkujaayaꞌañëë ma ja Mëj Kuduunk México Naax Jooty Kyugexyꞌajpyën ku jeꞌe myexicobë jëyaꞌayë; a óyëts ajxy jeꞌe duꞌun mejtsꞌit xyënaxaꞌañ. Janë oy jëduꞌun mminaambë ma ja Mëj Kuduunk México Naax Jooty Kyugexyꞌajpyën pë mꞌagujpëgaamp ënajty a jëduꞌun ja mbëgyëëbë chobaadët jim México Naax Jooty.
3) Nëwaꞌañ guwaꞌañëëbë. Mjaꞌamyédsëp jëduꞌun, ooy ënajty yaa otyeꞌemñepyꞌaambyë të mmech të mdëgëꞌëy, mmëdë kuꞌudujt nëgyuwaanëk yaa Mërux Naax Jooty. Ja kuduunk kugapxy ajxy Nëwaamp Kuwaambë jeꞌe jeꞌe xyñëwaꞌanaamp tyats madyuꞌuꞌaampy xykyapxwijaꞌañ nepy ënajty myajmaajyatyën. Janë oy ajxy xywyinwowaambë jëduꞌun ajxy xywyingapx xyjyëjkapxëꞌëwët ku tii tsip xexpë ënajty mwinguꞌix mwingubaadëꞌëy ma yëꞌë ley myinëꞌëyën. Oy jim mnëkxët ma ja Mëj Kuduunk México Naax Jooty Kyugexyꞌajpyën ja maas mawingonbë, jëduꞌun ajxy xyꞌadij xyꞌawaanët ma yëꞌë kuduñëëbë myinëꞌëyën, ëxtaꞌamts nej ku ënaꞌk ënajty nëꞌënëgoobë të xyꞌëxpëboꞌoy ma mduñën o ku ënaꞌk ënajty të xykyaꞌamëjúy; ma yëꞌë ajxy jëduꞌun ijxp yajkopkëëbyën ku ajxy yaa të ñaxy, pë jiijë yꞌanëë yꞌaduꞌu nepyꞌaampy jëduꞌun myajtuꞌuyoꞌoyët ku yaa Mërux Naax Jooty oy mꞌídët; ku ja mjujy mmëguꞌuk ënajty mꞌëxtaꞌawaꞌañ pën të chumy të myachëë o pën të tyëgoy o kaꞌa yajpaatp; xypyuꞌubédët ajxy ku ënajty mwinguꞌix mwingubaadëꞌëy ku ënajty pën xypyexy xytyeeñ o ku ënajty mjëën jooty mdëgooty mdsippaady mmaꞌatpaady; ku ja mnëëx mmajk ñëgaayëëk ñëꞌuukëëk ënajty myujꞌwaanë ku ajxy ënajty të mnëyꞌëxmachëë, mët jak madyuꞌu jaty.
4) Noky Mëj Kuꞌudujt Mëëtpë ku Pën Xyjyëdsoꞌokꞌádët: Pë jim myajmaajyáty ku tii tsipë xexpë myajtëdyëgëꞌëwaꞌañ ma yëꞌë ley myinëꞌëyën jim México Naax Jooty pero kap oy mꞌamdso nëkxaꞌañ, ja Noky Mëj Kuꞌudujt Mëëtpë ku Pën Xyëdsoꞌokꞌadët jeꞌe jëduꞌun oy xypyuꞌubedaamp. Ja Noky Mëj Kuꞌudujt Mëëtpë ku Pën Xyjyëdsoꞌokꞌádët oy jeꞌe tyuunkpaady ku wiinkpë mgugexyꞌádët mjëdsoꞌokꞌádët jëduꞌun jeꞌe myawëdit yajwëdítët pë jim ënajty tii yajꞌyajtëdyëgëꞌëwaꞌañ ma yëꞌë noky kumëdyaakpën ku pën tii të myajmamëꞌëmëꞌëy, ma ja noky kumëdyaakpë ku të kyuꞌudúky ma ja juyëëbë toogyëëbën o ku ënajty pën ñëyꞌëxmadsaꞌañëë. Mëjꞌyoꞌoy mëjnáx jim ma ja tëjkën ma ja Mëj Kuduunk México Naax Jooty Kyugexyꞌajpyën, jëduꞌun ajxy xykyapxtëëwët tii jaty ënajty myajtëw myajtëꞌxaampy.
5) Ja Kapxtaꞌagyëëbë mët ma ja Oyꞌajt Weenꞌajtën. Ma ajxy jeꞌe yajtuꞌuyoꞌoyën ja ajxy të kyumin të kyumedsëꞌëyëbë, jimë programë ajxy may myëëdë medyi jaty oy xypyuꞌubedaamp ma xëë dsuu duꞌun jabom jabom mmënaxy myajnáxyën Mërux Naax Jooty. Oy ajxy jeꞌe xykyexaꞌañ xyꞌawanan xyꞌadijánë ma ajxy yajkapxtaꞌaky yajnëꞌixëꞌëyën amëxán, amërux, ëxtë jeꞌe baady ku ja tun xaj ajxy xyajnëꞌixëꞌëwët. Janë jim ajxy kujaay kugeech myëëdëbë maa jaty nëkxy oy myajtsooyëꞌëwaꞌañ oyë seguro ënajty mgaꞌadeꞌemmyëëdë mët maa ënaxyë tsow jaty mgaꞌajuyaꞌañën. Janë jëduꞌun duꞌumbë, jiijë prográmabë mëdyii jaty jeꞌe myëduꞌugëëpy ma miich mgunaax mgugajptën. Yajtëw yajtëꞌx ëdaa duꞌun, kaꞌa mdsëꞌëgëꞌëy mdsëꞌëdyuñ maa ajxy ëdaa duꞌun tyuñ.
Jiijë México ja Mëj Kuduunk México Naax Jooty Kyugexyꞌajpyë winduum agón myëëdë ma miich myajpaadyën. ¡Mëjꞌyoꞌoy mëjnáx jim!
Mixteco de Mechoacan, Oaxaca
Veꞌe nu yuku ra kutyiño tsa kuenda ra nyakañaꞌa ñuu nuu koꞌyo, ñuu yanki, tsaꞌa ra kuꞌva kuu tava ndo ñaa tutu tsiñuꞌun tsi ndo tsa kuu ndo ñayɨvɨ ñuu nuu koꞌyo ñuu yanki ya, ni maa ñaꞌñi tutu ndo iyo.
1) Tutu tsa tsaꞌa tsa ndaa tsa kuendon. Veꞌe nu yuku ra kutyiño kuenda ra nyakañaꞌa ñuu nuu koꞌyo kuu taꞌvon noo tutu luꞌlu tsa nyaa xiñaꞌñun ta djɨvun ta kuu ku kakon xiñaꞌñu tsa kuenda tsa tsaꞌun voto. Nduñi taꞌan tutu ya nyaa djɨvun tsiꞌin xiñi djɨvun, ta xiñaꞌñun, kuu kuatyiñon tsi tsi ñuu yanki ya kuꞌva kuu tyiꞌun xuꞌun banku, o tsa djatyaꞌvun tsiꞌin tseke o tsa tyiꞌun djeꞌun djukuela. Tyaa djɨvun kuꞌva kuu yaꞌun nu kuu MEXITEL (1-877-639-4835) tatu tsiñuꞌun nya tutu ya tsuun.
2) Nu tava yo tutu ley. Tatu ñayɨvɨ ñuu nuu koꞌyo kuu ndo ta kaku djeꞌe ndo ñuu yanki, kuu tava ndo tutu kaku djeꞌe ndo tañi ra ñuu nuu koꞌyo nu nyaa veꞌe nu yuku ra kutyiño tsa kuenda ra nyakañaꞌa ñuu nuu koꞌyo, kuꞌva kuu, kuu ñun nduu ñi ñuun, ra ñuu nuu koꞌyo ta ra ñuu yanki. Ta kuu kuꞌun ku ndo nuu ra tatu kuñi ndo tandaꞌa ndo tyakuan ta kua kuu kuꞌva tutu tandaꞌa ndo ñuu nuu koꞌyo.
3) Tsa djakaku tsi yo. Ndukoꞌon iñi vadjɨ ni maa yɨɨ kuꞌva iyon tsa kuenda vatyi ra inka ñuu kuun, iyo ityi tsuun ñuu yanki. Veꞌe nu yuku ra djakaku tsuun, nakatyi ra djɨɨn djɨɨn tuꞌun vaꞌa tsuun. Ta kuu ku tyinyee ra tsuun kuꞌva kuu djakakun tsuun nuu ley. Tuꞌva nu nyaa veꞌe ra tyinyee tsuun kuꞌva kuu koton tandɨꞌɨ tsa taꞌan tsi koton djɨkɨ tandɨꞌɨ tyiño, ta tañi tsa kuenda tsa djakono ra tsi ndo nu djatyiño ndo tsa ñunvan ñi tuꞌun kuu o ña djatyaꞌvi ndo yaꞌvi tsa taꞌan tsi tsi ndo, katsi vaꞌa kua nakatyi ra tsi ndo kuꞌva nu ñoꞌon ndo inka ñuu kuꞌva koto ndo tsa iyo inka ityi kuꞌva kuu koo vaꞌa ndo ñuu yanki, kuꞌva kuu nanduku ndo ñayɨvɨ kuu ndo tsa ñoꞌon veꞌe kaa o ñun tsa kuanaa, djandaa ra tyiño tsa kuenda ñayɨvɨ tsa tsaku nyaa tsi ndo ta tsa kenda ñun djatyiño veꞌe tatu ndoꞌo ñun, o tsa kuenda xuꞌun tsa kuenda djeꞌe ndo tatu tsaꞌnya ndo tutu tsa tandaꞌa ndo, ta inka ka maa tuꞌun.
4) Veꞌe nu iyo ityi tsi yo. Tatu tsiñuꞌun djandu vaꞌun noo tyiño nya ñuu nuu koꞌo djoko ña kuu kuꞌun, noo tutu tsa iyo vavaꞌa tunyee iñi, kuu tyinyee tsi tsuun. Noo tutu tsa iyo vavaꞌa tuꞌun nyee iñi kuu kuatyiño noo ñayɨvɨ nya ñuu nuu koꞌyo kua kaꞌan tsa kuendon tañi tutu ñuꞌun o tutu tsa kuenda tsa djaton o xikon o kua taꞌnya tutu tandaꞌa ndo. Tuꞌva veꞌe nu yuku ra kutyiño kuenda ra nyakañaꞌa ñuu nuu koꞌyo kuꞌva koto katsi vaꞌun ñaa tuꞌun tsa ña kutuñi iñun.
5) Nu kutuꞌva yo ta nu kuu tatan tsi yo. Veꞌe tsa kuenda ñuu iyo tuꞌun tsa kuu kuatyiño yo tandɨꞌɨ ñi kɨvɨ ñuu yanki. Kuu kutuꞌva ndo djaꞌan, ta djaꞌan yanki, oo tsa kutuꞌva ndo, kuꞌva djatyiño ndo. Ta nyaa ku noo nu nyaa djɨvɨ nu kuu yaꞌa ndo veꞌe tatan tsa tyakuan ñi maa ta ña yaꞌvi kua tyaꞌvi ndo. Ta inka ku tuꞌun, iyo kuꞌva kuu kaꞌun tsiꞌin ñayɨvɨ ñuun. Va naa iñun ndaka tuꞌun tandɨꞌɨ tyiño tsa nakatyi ya tsuun.
Ñuu nu koꞌyo nyaa yatyin veꞌe nu yuku ra kuu tyinyee tsuun.
Mixteco de Jamiltepec
Tandɨꞌɨ ndo cha kuvi ndo ra Ñukoꞌyo ta iyo ndo nya Estados Unidos. Iyo ve’e tyiño Consulado Ra Ñukoꞌyo nu nyiku ndo chiña, ta kuñi ra tyinyee ra chi ndo.
Vasɨ iyo o ñaꞌri tutu Migra ndo soko kuñi maa veꞌe tyiño Consulado tyinyee ra chindo.
1) Kuvi tava ndo tutu cha nañi identidad nu kuvi Consulado kuan, kuvi tava ndo pasaporte ndo ñandɨꞌɨ, ta kuꞌva chi numero (matricula) chi ndo ta kuvi tava ndo credencial de elector vatyi kuvi saꞌa ndo votar nya ñukoꞌyo.
Nɨ nduñi taꞌan tutu iꞌya kukunyaa sɨvɨ ndo ta foto ndo nuu chi. Vatyi ku chiñuꞌun chi chindo nu iyo ndo, kuvi nuña ndo noo cuenta banco chiꞌin chi o kuvi nasama ndo cheque chiꞌin chi, o kuvi tyiꞌi ndo chi seꞌe ndo sɨkula, kuvi kaꞌan ndo chiꞌin teléfono tatu chiñuꞌun tutu iꞌya chindo, ikan numero Iꞌya, (1877-639-4835).
2) Kukoo nu kita tutu sɨvɨ ñayɨvɨ. kuvi tyinyee veꞌe tyino Consulado kuan chi ndo kuvi ri ndo rayɨɨ o ñusɨꞌɨ tatu chikoo seꞌe ndo nu iyo ndo Estados Unidos kuvi tava ndo tutu sɨvɨ seꞌe ndo nu kuvi veꞌe tyiño Consulado; ta kua kuvi seꞌe ndo ra ñukoꞌyo ta ra Estados Unidos nɨ nduvi ri, ta kuvi tandaꞌa ndo ñandɨ,ɨ ta vale tutu kuan nyakua nya nukoꞌyo iꞌya.
3) Yoso kaa ku tyinyee ra chindo nɨri maa ñaꞌri tutu migra ndo iyo soko iyo derecho chi ndo nu iyo ndo Estados Unidos chiña. Iyo noo veꞌe tyiño cha nañi protección kusaꞌa kuenda chi chindo ta kukuꞌva chi kuꞌva chi ndo ñaa ndɨꞌɨ tɨndoꞌo kuvi chi ndo.Ta sakeꞌen ityi tuku chi, chindo yoso kaa kuꞌun ndo kuatyi nuu ra kuvi tyiño. Kuaꞌan ndo nu kuvi veꞌe tyiño consulado cha nyaa yatyin nu iyo ndo. Na kuꞌva ra kuꞌva chi ndo ta sakaku ndo chi ndo tatu tava patron ndo chi ndo nu saꞌa tyiño ndo ta ñaꞌri kuatyi ndo, o ña tyiyaꞌvi ra chi ndo, ta kua tyinyee tuku chi chindo ta nɨkoo vaꞌa ka ndo nu iyo ndo chiña; Tatu kuanaa noo ñayɨvɨ chii ndo o chasɨ ra chi ñu, ku tyinyee consulado chi ndo ta tatu ña kuñi nyeꞌe ñayɨvɨ chi ndo cha katyi cha kuvi ndo ra ñukoꞌyo o tatu iyo tɨsɨꞌɨ nu kuvi veꞌe ndo chiꞌin ñayɨvɨ chii ndo; tatu sandoo yɨɨ ndo chi ndo ta iyo seꞌe ndo ku tyinyee consulado chi ndo na kuva yɨɨ ndo pensión vatyi kachi seꞌe ndo.
4) Tatu iyo noo tɨsɨꞌɨ cha taꞌan chi sandaa ndo nya ñukoꞌyo ta ña kuvi Kuꞌun ndo, iyo noo poder notarial cha kuvi tyinyee chi ndo. Ta kuvi nduku ndo noo ra Ñukoꞌyo vatyi sandaa ra kuatyi kuan tyiño nuu ndo, kuvi ri no testamento o cha nasata ndo ta naxiko ndo, o divorcio, kuaꞌan ndo nu kuvi Consulado ta koto vaꞌa ndo tyiño iꞌya.
5) Iyo noo Departamento ta noo Programa cha kuvi sakuvi tyiño nuu ndo Estados Unidos iꞌya. Kuvi tyinyee ra chi ndo ta sakuaꞌa ndo saꞌan ta inglés ñandɨꞌɨ, ta sañaꞌan ra chi ndo na kutuꞌva ndo noo tyiño. Ku tyinyee tuku ra chi ndo ta kukuvi tatan chi ndo nu nyaa doctor ta ña yaꞌvi kukeꞌen ra chi ndo vasɨ ñaꞌri seguro ndo iyo. Iyo noo programa nu kuvi saꞌa ndo vinkular chi ndo chiꞌin ñuu nu kaku ndo, ma kaka xiñi, ndo vatyi ña ndicha tuꞌun iꞌya ra ñukoꞌyo tyaa ra Consulado ityi nu iyo ndo vatyi tyinyee chi, chi ndo kuaꞌan ndo yukuan.
Náhuatl
NiConsulados México, tlen cateh Estados Unidos, uilis quinmatlanis in tocniuan tlen pouih México uan chanchiuah Estados Unidos, amo icchiulia quinpia amameh noso amo:
1) Amameh tlen ica semoteixmatiltia. Itich in Consulado uilis itquixstis mopasaporte, se matrícula consular uan uilis ittlahtlanis mocredencial tlen poui México. Ninqueh yeyi amameh icpiyasqueh yec ahsitoc motoocaa uan se motlaixcopin. Ica nonqueh amameh nican Estados Unidos uilis ittlapos se cuenta itich in banco, noso ittlahtlanis motomin ihcuac mitztlaxtlauiah ica se amatl noso itquimihcuilos moconeuan mamomachtican. Ixtlanotza itich in MEXITEL (1-8877-639-4835). uan mitziluisqueh quemanian uilis mitzilisqueh tla itniqui semeh ninqueh amameh.
2) Registro Civil, tla itsiuatzintli noso ittlacatzin tlen itpoui México uan moconeuan onesqueh Estados Unidos, ompa uilis itquimihcuilos mapouican México, ohcon uilis pouisqueh México uan Estados Unidos. Ixmopacho inauac in Consulado tla itniqui itmonamictis uan itniqui non amatl macpia chicaualistli México.
3) Ica Tlapaleuil.Ixmati amo icchiulia tla itquinpia amameh noso ayamo, icpia tlen mitztlepanitasqueh Estados Unidos. Itich in departamento de Protección tlapaleuiah uan uili mityolchicacuah itich tlensa ocsiqui. Mitztitlanih campa uilis mitzmatlanisqueh itich itlah legal. Ixmopacho inauac in Consulado tlen amo uehca catqui, ompa mitzmatlanisqueh itich motiquipan, tla santiquitl mitztotocah, noso tla amo omitztlaxtlauiah; quitasqueh quenih uilis mitzmatlanisqueh ica moamauan tlen ica tisqui Estados Unidos; uilis quintemosqueh mochanehcauan tla tzacutoqueh noso amo itquimahsi; noiuqui tla amo mitztlepanita, noso tla mitzoncohcocoua se mochanehcau; uan tla itniqui maquintiquipanocan moconeuan ihcuac yotmoxixinih uan ocsiqui tlensa ica uilis mitzmatlanisqueh.
4) Ica Poderes Notariales: Tla moniqui itlah amatl ityectlalis México uan amo uili tioh, se amatl itoocaa Poder Notarial ica uilis itmomatlanis. Non amatl itich in altipetl México uilis ica ittlanamacas noso ittlacouas, noso tla itchiua se amatl campa quihtohtoc ittlaaxcatis acah ihcuac yotpohpoliu, noso tla itniqui itmoxixinis iuan naquin itnamiqueh. Ixmopacho inauac se consulado tla itlah tlahtlanilistli itpiya.
5) Ica Tlamachtiloyan uan tlapahtanih. Campa ictoocaayotiah departamento de comunidades uili mitzmatlanih itich mochanchiualis Estados Unidos. Uili mitztlahtouiah canih itmomachtis ica español, inglés uan amo sanyeh non tlamo noiqui itmomachtis itich itlah tiquitl. Noiuqui yehuan icmatih canih uilis tias itmopahtitiu campa amo ictlahtlanih seguro uan amo ocachi patioh ittlaxtlauas. Amo sanyeh non, niuqui itich in Departamento de comunidades catqui tlensa tlen ica uilis mitzmatlanisqueh tlen icpia tlen quitas iuan in atipetl campa otnes. Ixtlamotlatlahtlanih ica nin tlen uilis mitmatlanisqueh.
México icpia se consulado amo uehca campa ticah, ¡Imopacho innauac!
Nyuhu otomi
Yó̱ tꞌohni ra nde híngrá hyämfo̱ nge da thäki ꞌne da hma
Nu yó̱ mbe̱fi ra tsꞌu̱tꞌabi fa̱xyo̱ jäꞌi di hokyó̱ tso̱kuä wa Mꞌbonda̱ ꞌnepu̱ yó̱ Ha̱i yo̱ Zubi, di unya yo̱m fa̱tsꞌi ja wa u̱ ga̱ yo̱ hnini wa ra ha̱i mꞌdonda̱, ꞌne híngán tꞌa̱nni ꞌbu̱ ra mengu wa a̱ge hínꞌna:
1) Yo̱ tso̱kuä nge ní fädi toꞌo a ra jäꞌi. Nubu̱ ꞌbu̱ꞌu̱ yó̱ mbe̱fi ra tsꞌu̱tꞌabi fa̱xyo̱ jäꞌi di hokyó̱ tso̱kuä da za̱ gi jukni tso̱kuä ntꞌëdi ra ha̱i nꞌdanni, ꞌda yo̱ ꞌbede di ꞌdaꞌa yó̱ mbe̱fi ra tsꞌu̱tꞌabi fa̱xyo̱ jäꞌi di hokyo̱ tso̱kuä ꞌne gi ꞌya̱ꞌa i tso̱kuä ja ni po̱te ntꞌëxätsꞌu̱tꞌabi wa ꞌBonda̱. Nuya hyu yo̱ tso̱kuä i hutsꞌi ga̱tho ni thuhu ya ꞌne da guatꞌni po̱te. Da za̱ gi hyongua rá Ha̱i yo̱ Zubi nge da za̱ gi xoka nꞌda nin ja̱tꞌambe̱ti bu̱ ja yo̱m ꞌbe̱ꞌtsꞌambe̱ti, da za̱ gi pa̱hyo̱ xitꞌo mbe̱ti a̱ge gi hyuspa yó̱ thuhu ni tꞌu̱hni bu̱ ja ran gunxa̱di. ꞌYa̱nni ꞌbe̱ ní pa da za̱ gi mba gi ꞌya̱di bu̱ ja MEXITEL (1-877-639-4835) geꞌbu̱ yage gí nde din nꞌdaꞌa ya yo̱ tso̱kua hmagua.
2) Yo̱n thuxäthuhu Jäꞌi. Nuꞌbu̱ grá meꞌbonda̱ ꞌne nu u̱ ni tꞌu̱hni bim ꞌbu̱pu̱ ja yó̱ Ha̱i yo̱ Zubi, da za̱ gi hyuspa yó̱ thuhu nge yo̱ meꞌbonda̱ bu̱ ꞌbu̱ꞌu̱ yó̱ mbe̱fi ra tsꞌu̱tꞌabi faxhyo̱ jäꞌi di hokyó̱ tso̱kuä; gepu̱ya, da za̱ dim mengu yoho yo̱ ha̱i. Xi da za̱ gi mba bu̱ ꞌbu̱ꞌu̱ yó̱ mbe̱fi ra tsꞌu̱tꞌabi fa̱xhyo̱ jäꞌi di hokyó̱ tso̱kuä ꞌbu̱ yage gín nde gin thäti ꞌne nu a ran thäti gi ꞌyo̱tꞌe di mu wi wa Mꞌbonda̱ a.
3) Ram fa̱xte. Dami bëni nge geꞌbu̱ grá mengu bu̱ ja ra ha̱i a wage hínꞌna, i ja nin tꞌëdi bu̱ yó̱ Ha̱i yo̱ Zubi. Nu u̱ yó̱ ꞌbe̱fi dim fa̱xte da mba̱xe̱ u̱ ꞌne da xiꞌa u̱ ꞌdahmaꞌdaꞌyo yo̱m hma nge ꞌbe̱ da za̱ gi ꞌyo̱tꞌe. Xi da za̱ gi ꞌya̱di da mba ma ze̱ꞌi ꞌbe̱ da za̱ gi ꞌyo̱tꞌe. Ni mba ꞌbu̱ꞌu̱ yó̱ mbe̱fi yo̱ tsꞌu̱tꞌabi i fa̱xhyo̱ jäꞌi di hokyó̱ tso̱kuä i ꞌbu̱pu̱ ha̱ntho gí ꞌbu̱i gepu̱ da siꞌi ꞌbe̱ gi ꞌyo̱tꞌe nange hanja yo̱ ꞌbe̱fi tengu ya geꞌbu̱ bi thäkꞌa ra ꞌbe̱fi ꞌne híngi siꞌi hagen ja a̱ge hím bin juꞌtꞌa nin za̱bi; da hnu ꞌbu̱ ja ge da za̱ ꞌbe̱ da tꞌo̱tꞌe gepu̱ da za̱ gim ꞌbu̱i nyaꞌa wa ra Ha̱i yo̱ Zubi; ꞌbe̱pu̱ dí mban thoni u̱ ni meni bi fe̱ntꞌi a̱ge híngi pan thini; da mba ma ze̱ꞌa ꞌbu̱ híngi pan tꞌëꞌtsꞌi i a̱ge di u̱nꞌna nin do̱; ram fa̱tsꞌi nange rán tsꞌihme u̱ ni tꞌu̱hni ꞌbu̱ ya ge gán hye̱hmi nin do̱, ꞌne mi ꞌda bu̱ya.
4) Yó̱ Tsꞌe̱di yo̱ Tso̱kuäntꞌëdi: Nuꞌbu̱ gí hoka nꞌda ni thogi bu̱ Mꞌbonda̱ pe̱ híngi tsa̱ gim mba, da za̱ di ze̱ꞌa nꞌda Tsꞌe̱di Tso̱kuäntꞌëdi. Nu yó̱n Tsꞌe̱di yo̱n Tso̱kuäntꞌëdi di jaꞌi nge ꞌboꞌo di po̱ꞌtꞌa bu̱ Mꞌbonda̱ nange yo̱ tso̱kuä i hutsꞌi ꞌbe̱ din ja, ꞌbu̱ jaꞌa gi ta̱i a̱ge ran hye̱gi. Ní mba bu̱ ꞌbu̱ꞌu̱ yó̱ mbe̱fi ra tsꞌu̱tꞌabi yo̱ tsꞌu̱tꞌabi di hokyo̱ tso̱kuä ꞌbu̱ jaꞌa gídí hyonya thhoho.
5) Ran Xa̱di ꞌne ran Zaki. Nubu̱ ꞌbu̱ꞌu̱ i fa̱hyo̱ hnini i ja yó̱m fa̱tsꞌi nge da za̱ di ze̱ꞌi ga̱ yo̱ pa gim ꞌbu̱pu̱ yó̱ Ha̱i yo̱ Zubi. Da za̱ gin xa̱hmbu̱ ra hyämfo̱, ra zubi, ꞌne xi da za̱ gi xa̱di ꞌbe̱pu̱ gdím pe̱fi. Ximmi ja ra tso̱kua hapu̱ huxyo̱ thuhu yo̱ xe̱ki gepu̱ da za̱ gi un ra ꞌyo̱thebate ꞌne hínga nehtho di käꞌa nin tꞌëditho̱thebate ꞌne híngí madi gi jutꞌi. manꞌda bu̱ya ximmi ja yo̱ ꞌbe̱fi nge da za̱ gim fa̱xu̱ a ra hnini gbí netsꞌi. O gídí hyonya thoho dami ꞌya̱nni yo̱m fa̱tsꞌi ya.
Nu ra ha̱i Mꞌbonda̱ ja i ꞌbu̱htho bu̱ gí ꞌbu̱ꞌu̱ yó̱ mbe̱fi yo̱ tsꞌu̱tꞌabi i fa̱xhyo̱ jäꞌi di hokyó̱ tso̱kuä. Ní mba bá un
Tarahumara
NAWESALI NATÉAMI IKIWIPO RARAMURI RAICHIKA JITI SINEAMI AKÉMA
Ojisina Consulados Mexicanos a jáwali waluala kobierno jemi omáana kawí México nuráami bo’ómi Estados Unidos:
1) Ke kawélipo nakú eenami nocha,kámi ko pereami ke, noli a buyanába oselí simíaka ojisina consulado,chimí tabo oselí risensi pasaporte ayénacho matrícula consular, jiti echi oselíti uméroma machí awáa kipu oselí credensiali echi náti a uméroma si nijía kipu boto kipu kawí México,na bikiana oselichi alá machiná aní kipu rewalá ali kipu chualá atiami cho ju,we iré ali natéma bo’ómi Estados Unidos echi oseliti a karewáma erápika cuenta bancaria, nakulíwa omá cheke echi náti natétisiwa,a ompáma echi oseliti mo’ayá sukuelachi kipu kúchuwa, bachá ra’ichika buyanási natéami oselí, teléfono ko ju; MEXITEL (1-877 639 48 35).
2) Oselichi ro’aba kuuchi rewalá; iyéla kawí México awíami nisa ko,nóli a sawisaa o ranésa bo’ómi Estados Unidos, we risensi ju kiti oselichi registraripo mexicanos ka amí ojisina Consulado jiti a nima americanos alí mexicanos kipu kúchuwa chimí eenami nóchali a niwínilisa muki rejoí a niwítipo chimi ojisina Consulado, chimi buyánipo oselí kiti alá natéma jemi kawí México.
3) Suwába ala riwiipa ; suwaba a níwa risensi derechos bo’ómi Estados Unidos ala riwiipa kipu risensi derechos, we nakuuri Ojisina Departamento de Protección choná iyába wiká ra’íchali busuré, simási chimí ojisina Consulado,chimi iyába ra’ichali mapu náti nimípa,jaré ke natétisiwa kipu nóchali, ke ala mesa wenomí, a kuíripo kipu oselí buyána jiti ala wachía oselíwa nochába ami bo’ómi Estados Unidos. Isini ke machisaa kámi muchúwi kipu témuala,isini pe eta mochísa,isini karua olásuwa mapu oná nócha,ali newalésa kowaami kipu kúchuwa ayéna we kuíripo karéwa pension alimenticia, ke chibi re ku rojása ko muki rejoi yua.
4) Poderes Notariales; A karewipo ra’íchali jemi kawí México, a mi siméa,ke umérisa binoí simiká karéwa, a julába kipu témuala oselíwa poder notarial, echi kitera we umerima karéwa bitéami ali natéami raíchali, a ompáma newayá testamento, ralayá alí nalinéwa namuti, karewa divorcios, simíaka ojisina Consulado mapu jáwi chimí mulipi.
5) Bineríwami alí ôwiwami: We nirú bilecho ojisina mapu oná we kuíriwi cho Departamento de Komunidades aniliami, choná we nirú programas kuírili jiti ala rejólipo chimí Estados Unidos; choná we binébo kastia alí ingles ra’ícha,ayéna binébo wiká nóchali newayá, alí ruyéba kámi oméa we nayúsa ko ke me natéka,alí chiliwéba wiká kuírili ayéna ompáma kipu témuala yua ra’ícha mapu meká rejówa.Nárika sébali kuírili kitera we nési.
Jáwami México nulaami a jáwali ojisina Consulado omáana ¡¡Chimí we mulíwisi!!
Tarasco
Karakata ínka mítetarpeaka juchaari wantakwaechani Consuladoecha Méxiku anapuecha ts’á énka waxastakata jaka Estados Unidos jarhuataati mámaru ampe kw’iripu mexikanuni ts’ï énka ixo irekaka, janhanharhikwawatiksï ts’ïmaechaeri situación migratoria, exe ampe ka ampesï jarhuatpea:
1) Sïrantaechani ínka chéeti ampe arhijka. Consuladorhuksïni úcheati pasaporte, matrícula consular arhikata ka ístu credencial ima énka marhuawaka parare votariitarani Méxiku. Ts’ïni sïrantaecharhu karanharhiati chéeti arhikwa ka jukanharhiati chéeti retratu. Ts’ï marhuawati parare jatsiani íxu Estados Unidos cuenta bancoecharhu, ístu parare p’iwaani chequeechani o parakare úaka incharaani chéeti wátsïichani jurhenkorhekwaecharhu. Ékare wékaska úrpeani ts’ïni sïranteechani peta cita ixo MEXITEL (1-877-639-4835).
2) Registro Civil arhikata. Ékare t’u mexikanueka ka chéeti wátsïichante Estados Unidos kánkorheani, úakare registrariani Consuladorhu parakat’u jinteewaka mexikanu; imani jimpo arhikwaekasïnti éska sapi tsimani nacionalidad kánkorheawaka. Ísture úaka úni tempuchani o tempunani ixo Consuladorhu.
3) Kwáp’entskwa. Mía éskaksïni janhanharhicheaka chéeti situación migratoria, míte éska t’u jatsiaska derechu Estados Unidos. K’umanchekwa Departamento de Protección arhikata kwap’entatikeni ka eyankuatikeni mámaru jásï wantakwa. Ístukeni arhistacheati wantakwa juramukataeri ampe. Ni k’urhankorheni Consuladorhu ima énka sánteru chéeneo ísï jaka parakare míteaka ampere úa ékaksïni niaraska ísku jawenani chúnt’ani chéeti ánchekorhetarhu, o ékaksï no meyamuska ampe o ístu parakare míteaka náana jarhaski chéeti situación migratoria ka náanare úpirini parare sési péent’ani chéeti jánkwani Estados Unidos; ístuksïni eyankuati na jarhaski cháari familiariicha ts’á énka jupikakata jaka o ts’á énka tsïnchetini jaka, ísture míteaka amperisï úaka ékaksïni niaraska teresmarhuni o ékare no sési nitamakorheni jarhaska chéeneo, ístuksïni eyankuati pensión alimenticieri cháari wátsïicheri ékare niaraska divorciariikorheni ampe.
4) Juramukataecha Poderes Nacionales arhikata: éka wétarhini jarhaska úani sïrantaeechani juramukwaeri ampe Méxiku ka nóre úni nirani, Poder Notarial arhikata jarhuataatikeni jimpoka i wékasïnka paraka máteru kw’iripu méxiku anapu jarhuataka úcheani sïrantaechani éska testamentuechani, contratu atarantskwaeri o pyakwaeri ampe o ístu divorcioeri ampe. Ni consuladorhu parakare sánteru sési míteaka.
5) Jurhenkurhekwa ka tsinap’ekwa. K’umanchekwa Departamento de comunidades jatsiasti káskukwaechani ts’ïma énkaksïni sési marhuacheaka Estados Unidos. Jimpokare úaka jurhenkorheani wantakwaechani español, inglés o ístu jurhenakwa ánchekorhetaeri ampe. Ékare no jatsika seguro eyankuatiksïni nani ka nanire úa p’irani tsinap’ekwa ima énka no xáni jukaparhaaka. Ístu jarhasti jarhuap’ekwaecha ts’á énkaksïni mítetaraaka náanare úpirini wantani o níntani cháari iretarhu. Ni k’urhankoreani ts’ïni jarhuatpekwaechani.
Méxiku jatsichestikeni ma k’umanchekwa consulado arhikata. ¡ni p’urhempeani!
Tepehuano del norte
Ïmo atagi ñiokixikami xankï nïjadhamu atïmi bïxi odhami nanamaxi
Ñiokadhami go bïxi aipadhïrri dadunukami mexicoana amï Estados unidosana gïn soiñarhidhi nanamaxi
Soiñikïdhï bïxi aipadhïrrï oidhakami mexicoana bïxi no xïmadhugan dhukui xankï dhïgabuskïiña amï basadïrrï xako oidhaga go bopuerrokïdhi.
1) Papeperhigadhï. Bïxi aipadhïrrï oidhakami ixthutuidhi xi bubaidha dudunukamiïrrï ïxthu tuidhadhamu ix bubiadha papeperhigadhï dhai podhu dhaibuñia ami basadhïrï ïmo ojai ixthutuidhi ïpï ix busaidha amaxi dhunukami ïrrï xako baigïbuadha go papeperhi dhai gatañia ïpï gï credensialiga ximi biakapï amï mexicoana bï baika papeperhi bia gï fotoga dhaidhi ixthutuidhi xï gï soiñagi ami basadhïrrï dhaidhi apimu ïpï ixthutuidhi xi otosadha tuminxï. Ïmo bancoana dhaidhi ixthutuidhi ïpï xi cambiandhodha gïn chekiga amaxi bancoana ïpï oja gïn mamarra ïpï ïmo escuelana tami abïr kïga ga tïkaka MEXITEL 1 877 639 4835 xi kïgadhukan dhu kaikapi go abunakidharra ïdhi papeperhi xankïdhïdhï ixthutuidhi apimu ix gïn soiñagi.
2) Registro xi mexicoana oidha kami kapimu dhaidhi ïr oki o kïrhi dhai amï basadhïrrï bubaka gï mamarra ixthuthuidhi apimu xi registrando agi. Dhai mexicoañadhiïrrï oidhakami dhu bubaidha papeperhigadhï amï xako dharrakagi go dhudhunukami xako bhaigï buei go papeperhi dhai podhu biaka gobai xirhikami xi oidhakagi tami mexicoana dhan xi mïba sadhïrrï bubaka gïn mamarra ixthutuidhiadhamu api xi tami mexicoana registrandho amïjaxi dhai biaca gobai xïrhïkami ïpï ixthutiadhamu ïpï xi bïkadhïrrï ïmiagi dhai tami kukunta dhai podukai namuaka gobai tami dhan ami estados uniduana.
3) Gïn nukadhaka tïgithokañi xi ixthutuidhi apimu xi dhïgabuñia mai xijaidhakai amï basadhïrrï biakamu api xïrhikami xi amï basadhïrrï dhakagi ïmo bakiïrrï xako gïn soikïdhamu ami basadhïrrï oidhakami dhai gin soikïdhamu dhai podhu bamion kïga gïn agïdhamu dhai gï soiñamu ïpi nanamaxi kïdhï dhukami ixthutiadhamu apimu ix matï ñiokia inglés bami ïkïkiba amïka xako gï bhai gïbuadha papeperhi miadhïrrioma xako oidhaka api dhai podhu bamion kï matïka ixdhukatai ixthutuidhi apimo xi tïgiagi a dhuiñdhagai dhai podhukai ïpï matïka ixthuikïdhi ïpan gi agidhaka ïxthui dhai matïka ïpï ïxthui
4) Dhai matïka ïpï ïx tuixedhi lïchi ga maitiïkïapi o maithï gï anamuidhiña ïgai dhai podhu matïka ïpï xi bai oidhaga ïmo boi bamion miadhikami dhai ajia otomioma amï estados uniduana dhai podhu bai buadhami papeperhi gïn soiñamu dhaïgai baxi mamakai oigarragai xi ïmadhutai gï soiñana amï mexicoana dhai bai dhuña ixthuma tïgithu api ix bai dhuña amïka dhukami ïmo paperhi xako agadhagi xorrï bia ix tïanïdhagï gï bïx thuidhaga dhai ixdhuka ga sapuadhapi o gagagarradha o ixdhuka ïjiko bipia gïn kukunasumu miadhïrrï ï kïkiba amï xako baiga gï bue papeperhi dhai bamion kïmatïka ixdhukatai idhuña.
5) Kï baithutiaka dhai kï oidhakagi oidhaga ïmopïkïrrï xako oidhakagai ïpï ïmamaxï soiñiï dhai gi soiñaka ïpi bïxkïrrï ami estados uniduana ixthutuidhi ïpï ïxdhuka gï tïgidha pïsai ñokadhana ïmama ñioki dhan oibhaikïdhï dhai podhukai ïpï gïn tïdhamu ïpï ix dhukatai ga ga atadhuñiapimu dhai podhu biaka sïrhikami xi ajiopadha dhodhuaidha karruana tomarhi xi mi bia pimu gïn seguruga dhai podhu maixiï gïn.
Namukïrdhamu bïxi go maxi dhai oidhakamu ïpï ïxdhuka biaka api xïrhï kami ix ñiokadha ïmadhï gï adhuñi xako bubakïkami apïmu gatïkakaiñi amika xako miadhïrrïoma oidhakagi goma soiñi bïtarrï mexico abia ïxdhuka gï soiñagi miadhïrrï i kïkiba ami dhai bamion kï matïka.
Totonaco
Triqui
Dukuán nej nuguanꞌ gi̱nùn riñan sa gi̱niꞋhioꞋ guendâ gìyìngàꞋ nânj yìñànj hia
Nej Konsul gachrún su̱n Maká nne Yiñán RaꞋñanꞋan, nataꞋ nej sij ahuin sun ga̱Ꞌhue gu̱ru̱guñuꞋunj nej sij riñan daranꞋ nej yumanꞋ yìñànj ri̱ña̱n ni̱ka̱j ñuꞋunj Maká, ni̱ nitaj si ga̱huin si dàj aché nun ma̱Ꞌan nej suj.
1) Ñanj nataꞋ dànèꞋ nneꞋ. Dukuâ sun nne nej Konsul huin ñan ga̱Ꞌhue gìrìꞋ ñanj gachinꞋ aꞌngô país, ñanj huìj i huin ñanj gi̱nikaj si‑matrikula konsul, ni̱ ñanj huàꞋnï̀nj ïn huin kredensial guendâ gàꞋhuìꞋ boto ni̱ ga̱Ꞌhue̱ gàꞋhuiꞋ boto ngàa nneꞋ Maká. Riñan nej huàꞋnɨ ̀nj ñanj nânj nnûn si-yu̱guîꞋ ngà ñan du̱ꞋhuâꞋ. Ga̱Ꞌhue ga̱ra̱n sunꞋ ñanj nânj Yiñán RaꞋñanꞌan guendâ nàꞌnɨ ̀nj sàꞌ si‑sànꞋànj ruhuâ banko, nej si na̱du̱na̱Ꞌ ñanj sanꞋanj an nej si guendâ gùnùtà si-yu̱gui daꞋnít riñan hueꞋ digiꞋñûn. Nej si gachinj sita riñan MEXITEL 1-877-639-4835 si nàsìnùnj giniꞋñanj ahuin goꞋngo̱ nej ñanj nânj.
2) Dukuâ sun ñan tàj siyuguiꞌ. Si huinꞌ sí Maká nej si huinꞌ siyànà Maká sani̱ Yiñán RaꞋñanꞌan gaꞌnga nej daꞋnít, ni̱ gaꞋhue gùnùtàꞌ si-yugui nej sij riñan konsulado si huin nej sij guiì maká. HiôꞋ ni̱ ga̱Ꞌhue gìrìꞋ nìꞋhiaj nej sij si ga̱huin yiñán nej sij huìj país. Si ruhuâꞋ ga̱ra̱n ràꞌaꞋ ni̱ ga̱ꞌhue gu̱du̱ran ra̱ꞌa Konsul sòꞋ ngà nikat. Ni̱ ñanj garan ràꞋaꞋ nânj ni̱ gu̱ña̱n duꞋhue Yiñán RaꞋñanꞌan ngà Maká.
3) Du̱naꞌhuej nej sij rayiꞋîꞋ. Gi̱nun ruhuâꞋ si dàj na̱nj giꞌhiâꞌ nga gachînꞌ, ni̱̱ hua̱ naniꞋhiâꞌ ngàa guchiꞋ Yiñán Raꞌñanꞌan. Dukuâ sun dunaꞌhuej rayiꞋîꞋ, ni ̱ hua ̱ ruhuaj du̱naꞋhue rayiꞋîꞋ, ni ̱ huaj du̱naꞋhue rayiꞌîꞌ guendâ rayiꞌî gàꞌì yìꞌnï̀ nꞋ nuguanꞌan. Ni ̱ ga̱ Ꞌhue gàꞋnïn ga̱ ꞋanjꞋ riñan dukuâ sun ñan na̱ ri̱ ki ̱ nej sij chrej e riñanꞌ dàj dunaꞌhuej rayiꞋîꞋ. Gui̱ jñan nne dukuâ sun nìchrùnꞋ doj ñan ni̱ ka̱ jsu̱n Konsul ni ̱ nej sij gànàtàꞌ dàj gi̱ ꞌhiâꞌ ngàa dugunânj ma̱ ꞌan nï̀ nꞋ nej sij sôꞋ riki ñan giꞌhiaj sunꞋ, nej si ngàa naꞋhuej nej sij na̱ruꞌhue nej sij nej gui giꞋhiaj sunꞌ, ga̱ꞌhue gàchìnj naꞌanjꞋ si hua ̱ ꞌngo̱ chrej dàj gi̱ ꞌhiâꞌ na̱ giꞌhiaj yìtï̀ nj guendâ ga̱ nêꞌ ruhuâ Yiñán Raꞌñanꞌan, dàj gi̱ Ꞌhiâꞌ ngàa naꞋhuîꞌ duguiꞌ nne dukuâ gaꞋa nej si naꞌhue gànàrìꞋ nej duguiꞌ gaꞋanj ni̱ ꞌhia, ni ̱ dàj du̱naꞌhuej rayiꞌî nej duguiꞌ ganari ninj nej sij nej si gaꞌhuiꞋ nej sij niꞌhiaj nej siyànà giꞌhiaj sun hueꞌe, dàj giꞌhiâꞌ ngàa naꞌhuej sí gahuin nikaꞌ ri̱ ki ̱ sij sanꞋanj ya̱ daꞌnít ngà gàꞋ gireꞋej duguiꞌ nguej eꞌ, ni ̱ ahuin aꞌngô nej sa hua̱ riñanꞌ.
4) Notario ri̱ki̱ permisu. Si ruhuâꞋ gi̱ Ꞌhiaj hi̱ aꞋ rayiꞌî ꞌngo̱ nuguanꞌ ahi doj hua nda Maká sani ̱ sisi ̱ si ̱ gaꞌhue gìrìꞋ gaꞋanjꞌ, ni ̱ gaꞌhue ga̱ Ꞌa̱ nj riñan ꞌngo̱ dukuâ sun gùꞋnàj notario nej sij huin sa ga̱Ꞌhue gu̱ru̱gu̱ñuꞋunj rukûꞋ. Notario nne Maká huin sa ri̱ ki ̱ permisu si ga̱ꞌhue ganikïnꞌ ꞌngo̱ síi riñanꞌ guendâ duna̱ꞌhuej sij rayiꞌî ꞌngo̱ doꞌót, ñan ganachi nikaj ꞌngo̱ ñanj si gi̱ ra̱ nnej sij nej si gu̱ du̱ ꞌhueꞋ nej sij Ꞌngo̱ siꞌhiát nej si guendâ gùyùtù ñanj ñan garan ràꞌâꞌ. Ni̱ si hua̱ ꞌngo̱ sa giꞌhiaj chij riñanꞌ ni̱ gaꞌhue ga̱ꞌanj ñan nne Konsul ni̱ gataj sij dàj gi̱Ꞌhiáꞌ na̱nj ánj.
5) Ñan ga̱huin chru̱nꞌ ngà dukuâ gonoꞌô ga̱ra̱n sunꞋ. Dukuâ sun ni̱ka̱j ñuꞌunj riñan nej yumanꞌan, ꞌnïnj raꞌa nej yìꞌnï̀nꞌ nej sa ga̱ꞌhue gu̱ru̱guꞌunj riñanꞌ daranꞌ nej guiì ngàa nne ninj Yiñán Raꞌñanꞌan. Ga̱ꞌhue gataj sij dànèꞋ hua ga̱ꞌhue ga̱ꞌa̱nj ga̱huin chru̱nꞌ nânj stila, ñan gahuin chru̱nꞌ nânj raꞌñanꞌan, nej si ruhuâꞌ ga̱huin chru̱nꞌ dàj gi̱̱ꞌhiaj sunꞌ aꞌngô suun. Ni̱ dukuâ sun nânj nikaj ꞌngo̱ lista dànèꞌ nne dukuâ gonoꞌô ñan gi̱ꞌhiaj go̱no̱ꞌo̱ nej sij sòꞌ ni̱ nitaj si ga̱huin si nitaj seguru nikaj dadinꞋ ninaj doj gàꞌnè nej sij sanꞌanj an riñanꞋ. Ni̱ huê danj na̱nj hua̱ dukuâ sun na̱ri̱ki̱ chrej e dànèꞌ nne aꞌngô dukuâ sun ni̱ka̱j duguiꞌ ngà yiñánꞌ. Ni̱ si̱ hua̱ Ꞌngo̱ sa niꞌñanj ni̱ si̱ ganïn huàꞌ ruhuâꞌ ga̱ꞌa̱nj giniꞌhiaj ñan nne dukuâ su̱n nânj si niꞌñanjꞋ nej sa hua̱ riñanj na̱nj ánj.
Nne ꞌngo̱ Konsulado nìchrùnꞌ ñan nneꞌ dânj, giꞌhiaj Maká na̱nj ánj.
¡Ga̱ꞌa̱nj gi̱ni̱Ꞌhiaj raj!
Tzeltal
Ayej yu’un lok’ombaetik te ya yich’ pukel ta sk’op yaiyej bats’il antswiniketik.
Te snail pas junetik yu’un Mejiko ta yan lum ya yak’ik te bina ya xtu’un jku’untik ta spisil te komunal yu’un Mejiko, le ta bay lumto, chikan bi swentailuk te ya xk’axik be’el ta yan lume.
1) junetik yu’un bay jajch’emotiktel. Ta bay snail pas junetik ya xu’ a’ta sjunal yu’un ya stak’ ya xk’axat be’el ta yan lum, sjunal yu’un ya yak’ ta ilel te kuxulatix ta bay yan lum, sok ya xu’ ak’an sjunal yu’un bay jajch’emat yu’un ya stak’ anajk’an te mach’a ajwalil ya amulan xil ta Mejiko. Ta yoxebal te junetike le’ me nakal a’te abi’ile sok te sjol abi’ile soknix te asit awelawe. Ya stak’ xtu’un awu’un le ta bay yan lumto yu’un ya je’ ta bay snail yawil tak’in te bit’il ya xu’ atu’untes te atak’ine, yu’un ba ya alok’es atak’inabi o ya atojbey te k’alal ya awotses ta nopjun te anich’ane. K’ana te bi k’alil ya stak’ xk’oat ta bay MEXITEL (1-877-639-4835) te me ay ya xtu’un awu’un te junetiktoe.
2) Snail snak’anel bi’ilil. Te me mejikana o mejikanoate sok te anich’nab te me bek’aj ta yan lume, ya stak’ mejikano yich’ najk’anbeyel te slumale ta bay snail pas junetik; jich’, ya yich’ik cheb slumalik. Sok ya stak’ xtalat ta bay snail pas junetik; te me ya ak’an xnujbinate jich’ yu’un te nujbinele yakuk xtu’un ta bay Mejiko.
3) Kanantayel. Ya me sk’an anaik stojol chikan bi swentailuk te ya xk’axat be’el ta yan lume, ay me bi ya stak’ apas le-a. te snail koltayele ya skoltayat sok ya xcholbat ta yantiknax sk’oplal. Soknix ya stak’ stojtesat ta lekil k’opetik te ts’ibubilix ta junetike. K’oan ta bay snail pas junetik te nopol aye’ yu’un ya awich’ cholbeyel sk’oplal yu’un bit’il ay te at’eliletik sok te tenel te mayuk sk’oplale. Sok te ay mach’a ma’ ba tojbilike, ilel ta lek te mach’a ya xk’axik be’el ta yan lum. Yu’un me yich’ ak’el nael te me ay yan be yu’un ya yich’ ilel te jayeb k’a’al ya xk’oat ta yan lume; sle’el patxujk’ te tsakbilik sok te ma snaik ba ayej; ya me yich’ ilel xa’al te mach’a uts’inbilike sok mach’a uts’inbilik yu’un smamlalike; yak’el welil yu’un alnich’aniletik k’alal ya yijtey jilel yinam te winike, sok xan yantik.
4) Sjunal koltayel yu’un bina ya xtu’un jku’untik. Te me ya ak’an ja chajban lekil k’op-ayej ta Mejiko janax yu’un ma xu’ xba’at, ta bay koltayel yu’un bina ya xtu’un jku’untik ya stak’ skoltayat. te snail koltayel yu’un bina ya xtu’un jku’untik ya yak’ te ay mach’a ta Mejiko ya sjelteyat yu’un ya xchajban k’opetik jich’ bit’il yaljibal te bit’il ya yich utel jbiluk, sk’anel yu’un manel-chonel sok te ya yijteysbaik te anst sok winike. Ba’an ta bay snail pas junetik yu’un ya xcholbat te bina ma a’na-e.
5) Bijtesel sok skanantayel bak’etalil. Te chajbalchajb kumunaletik ay bi xchajbanoj te ya xtu’un awu’un ta spisil ora ta akuxlejal ta yan lum. Ya stak’ yotsesatik yu’un snopel kaxlan k’op, sk’op yan lum, soknix ya snobesat yu’un te at’elile. Sok ay me snak’anobeyoj sbi’il yantiknax te bay ya stak’ awich’ ilel yu’un poxteywanejetik manchuk te me mayuk ajun yu’un poxtayel sok pek’elme stojol. Soknix ay me koltayel yu’un ya yilat sok ta akomunal te bay jach’ematele. Ma me xa muk ta awot’an ta sjok’iyel yu’un spisil te bina ya xtu’un awu’un.
Mejiko ay snail pas junetik yu’un nopol ay ta atojol ¡K’oan ilawil!
Tzotzil
Ti consulado li’ ta Mejiko ti oy ta Estados Unidos, li’ ta xak’ ta na’el jaytosuk coltael ta stojol skotol jnaklej mejikanoetik ti li’xa oyike, mu’yuk ta alel k’u s’elan jelavemik tal:
1) Vunetik sventa cha-ojtikaj. Ti ta Consulado xu’ chata apasaporte, amatrikula konsular xchi’uk a lerensal sventa chat’uj ajvalil ta Mejiko. Ti oxib vunetik taje tey tsakal ta xtal abi xchi’uk alok’ol. Xu’ cha tunes ta Estados Unidos ta sventa mi chajam akuenta ta banko, xu’ cha jel-o acheke xchi’uk xu’ chatsakbe-o sbi ta chanvun anich’nabtak. Xu’ chac’opoj ta MEXITEL (1-877-639-4835). Ti mi ta xtun avu’un ti vunetik taje.
2) Ta sventa Registro Civil. Mi vinik o antsot ti likemot ta Mejico ti tey vok’ ayan anich’nabtak ta Estados Unidos, xu’ chavak’ ta tsakbel sbi li’ ta Consulado yo’ ta xc’ot ta mejikano; ja’ jech, cha’jot slumal ta xkom. Jech no’oxtok xu’ xchatal li’ ta Consulado ti mi chak’an chanupune, ti nuplej ts’aklej taje ich’bil ta muk’ ta Mejiko.
3) Ta sventa pojel coltael. Mu persauk chich’ na’el c’u s’elan la jelavtal. Oy avich’el ta muk’ li’ ta Estados Unidos, ti buch’u yich’oj yabtel ta Pojvaneje ta spojot xchi’uk xu’ cha xchanubtasot ta jaytos c’usiuk yantik. Xu’ cha sbeiltas ta sventa leyetik. Ta xata coltael sventa ti mi k’alal la vich’ lok’esel ta avabtel o mi mu’yuk la vich’ atojol; ta xich’ sa’bel sk’oplal mi oy k’usi stak’ pasel yo’ jech cha kom ta naklej ta Estados Unidos; chavich’ koltael ta sa’el avuts’ avalal mi oy buy tsakbil o mi mu xich’ tael bu oye; ta xich’ a’yibel sk’op ti buch’u xchopol k’optae xchi’uc ilbajinel ta na; ta sta scoltael ta sve’el ololetik mi laj sbaj sbaic ti totil me’ile xchi’uk oy to yantik.
4) Ta sventa notarioetik. Mi oy k’usi cha k’an cha-chapanbe sk’oplal ta Mejiko pero mu xu’ avu’un xa bat. Sk’an chavak’be jun Poder Notarial buch’u ta sva’an sba ta aventa ta Mejiko yo’ jech ta xchapanbe sk’oplal jech k’u cha’al Rextoil, mi oy k’usi chaman ti chacha’chone o mi bajobbail. Batan ta Consulado tey cha albat smelol.
5) Chanubtasel xchi’uk poxtael. Ti buch’u yich’oj yabtele ta scoltaot ta sventa akuxlejal jujun k’ak’al ta Estados Unidos. Xu’ chachi’in ta lo’il jkaxlanetik, o mi j-inkilex sK’opik, jech no’ox xtok xu’ cha xchanubtasoxuk ta sventa abtel. Oy snail buy xu’ ta xa vich’ poxtael ti mu persauK oy svunal asekuro xchi’uk tsulul stojol. Xu’ chascoltaot c’u s’elan chacha’sut ta alumal. Mu me teyuk xa na’et ta sjak’el ti coltaeletiK taje.
Ti Mejikoe oy buch’u tey nopol yu’un ta atojol. ¡Sa’o buy xkom!
Yaqui
Jiostei, Mexicopo juebena nokpo nokwaka, into bitwaka chibesta bawaka ya’ari.
México, nación bwiara betana, jume cónsul ya’arim tata’abwi nacionim bel le’ekatana aman bittuarim, si’ime inikaa tu’uwa ya’arita emo betchi’ibo jippue, inim omot naciompo, kaa ju’unebaekai, jaisa empo aman kibakek em aman yepsaka’apo.
1) Jiosiam em jabesatuka’u teuwame: Jume cónsul ya’arim joka’apo, tui’si empo omot nacioneu bicha em ae wene’u a’aune, into a maktune, juna’a into ket jinaikiame aet ya’aritune, junae beja, empo tuisi ae botaroane, Mexico bwiarapo. Inimee baji jiosiam, em team yumaisi jippu’une, em pujba jiosiapo machisi ya’arimake, tuisi ee betchi’ibo tu’ine, inim estados unidos naciompo, bankopo tomita em jippunepo amani, cheketa em ae tomi ya’anepo amani o em usim yee mastawa’apo am jiosteneepo amani, junue betchi’ibo taewata yeu pua aman wee betchi’ibo, um MEXITEL (1.877-639-4835) si empo inime’e jiosiam wata’ateko.
2) Yeu tomteme jiostewa’apo: Si empo, Mexico nación bwiapo yeu tomtilatuko, bweta jume em usim into estados unidos naciompo yeu tomtilatuko tuisi empo am jiostetebone, mexico naciompo jomem benasia jum consulao kateka’apo, junuen beja nawit nación bel le’ekatana ta’ena, into eiyana. Junuen kechia empo tuisi consulado weene, jupbaeteko, junuen beja ket mexico bwiarapo yeu tasti machine, into ta’ena.
3) Suuana: Au’e wate, jaisa em aabo yepsaka’apo amani, estados unidos bwiapo, empo ket amemak lutuuriam jippue, bweituk juu yaura katekame yee a’ania into yee tetesjoa, juebenak betana ayukamtabetena, into tuisi enchi bo’ota makne, tua jun yoi yaurata betana, em aniana’apo amani.
Amane noite consulao kateka’awi, che’a kaa eu mekka, em aet tesjoanaa betchi’ibo tekilta betana weyemta ju’uneiya betchi’ibo, jume tekilta u’urawakame, kaa ju’uneaka tawakame, kaa bem ju’uneapo amani o bem koba’u kaa bem beje’etuawaka’apo, into ket bem juuneiyanaapo bem estados unidos bwiapo joanepo o ama bem tuisi anneepo. Junukaa bo’ota bem juuneiya maktunaapo amani, junuka’a aa tu’utewapo, yoi yaurapo amani. Junuen beja bem wawaim am jariune’u emo ta’arulam o bwisrimtaka etaim, into kee teuwaka into kaa juúneiyawa. Into ket wawate kaa tuisi nakwaka, into omtawaka bitwame, o bem joarampo, tekilpo kaa tuisi bitwame, into ket jume jamuchim wo’otawaka kaa bem usim aniariawame divorciaroasukai, juebenak aukaapo amani.
4) Notariom tekil utte’a: Empo Mexico bwiapo, senu weyemta yoi leypo lula tu’utebae’eteko, taa empo kaa aman weye’eteko ini’i notario teame aa enchi ania, bweituk ini’i notariota utte’a, em teampo, tuisi enchi jita tu’uteriane yoi leypo lula, testamentom betana, yoi nokpo lula em nok yecha’i, jita jinuwamta betana o yoi leypo lula emo jujup wo’otawapo betana. Consulaoweerukte, siimeta em kaa aet ju’uneau machisi ju’uneiya betchi’ibo.
5) Yee mastawamta betana into kaa ko’okoeka Jiapsiwamta betana. Estados unidos, nación betana, kari ya’ari juebena tekilim weiyame, ee betchi’ibo tutu’im em amea jiapsinee betchi’ibo, juname’e enchi ameu yeu tojine yee masta Karim mewi, em mastatune’epo amani, taabwi nokta, into ket wate tekilta betchi’ibo enchi mastane.
Into ket am jippue jume team jaksa em a emo jittoteeboneepo amani, kaa seguro taa jippueka juni’i, into kaa beje’ewapo.
Into ket ayuk em aniana’apo, jaisa em jome’e betana eu nokaka juuneiyanaa betana, junuen amani bamsekai inie si’imeku betana nattemaine.
México, consulaota jippue eu kaa mekka. ¡Au ee, noite!
Zapoteco
Ga binni Zaguita ni noo guidxi Estados Unidos.
Pa binni Zaguita lii ne nabezaloꞌ guidxi Estados Unidos la? Ga Consulado stiꞌ guidxi Zaguita ni noo ndaꞌniꞌ guidxiriꞌ, zanda acané lii cueeloꞌ ga guiꞌchiriꞌ, sin ugooxaíquegabe ximodo uyooloꞌ ndaꞌniꞌ guidxiriꞌ.
1) Ga guiꞌchiꞌ ni riníꞌ tu lii. Consuladoga zanda acané lii cueeloꞌ guiꞌchiꞌ lá pasaporte, guiꞌchiꞌ lá matrícula consular ne cueeloꞌ ndaꞌniꞌ Zaguita credencial ni runivotarnéloꞌ. Guionna guiꞌchiriꞌ cá xláloꞌ ne lúloꞌ lúgani. Zanda iquiꞌñelogani ndaꞌniꞌ guidxi Estados Unidos para cueeloꞌ ti ra guiaba xpidxichiloꞌ ra banco, para uchaaloꞌ xchequeloꞌ o para ucaaloꞌ xlá xiꞌniloꞌ ra escuela. Pa caquiꞌñoꞌ tubi de ga guiꞌchiriꞌ la? Bicaaridxi ra MIXTEL (1-877-639-4835) ne ulee ti cita ne laꞌcabe.
2) Guiꞌchiꞌ ni riníꞌ para guleloꞌ. Pa binni Zaguita lii ne gule xiꞌniloꞌ ndaꞌniꞌ guidxi Estados Unidos, ne nooloꞌ aca baduhuiꞌniriꞌ binni Zaguita la? Zanda ucaaloꞌ xlábe ra consulado, ne scagá aca baduhuiꞌniriꞌ dxúꞌ ne binni Zaguita. Ne laꞌca zanda gueꞌdaloꞌ ra consuladoriꞌ pa nooloꞌ ichaganáꞌloꞌ ne nooloꞌ isaca endaxeꞌlaꞌ stiꞌloꞌ guidxi Zaguita.
3) Endanazaꞌcaꞌ stiꞌloꞌ. Cadi usiaꞌndaloꞌ napaloꞌ ga derecho stiꞌloꞌ ndaꞌniꞌ guidxiriꞌ, sin ugooxaíqueloꞌ ximodo uyooloꞌ ndaꞌnini. Ga binni runi dxiꞌñaꞌ para gapagaꞌ lii la? Noogaꞌ para guꞌyagaꞌ ne acanégaꞌ lii. Laꞌca noogabe para quixhegabe lii xneza pa napaloꞌ xixa bichenda ne xixa asunto legal. Bidxiña ra consulado ni noo jmá gaxhe de lii ti ma gannaloꞌ xi deiráꞌ zanda acanégabe lii, caꞌsi pa biladxi xpixuaꞌnaloꞌ lii de dxiꞌñaꞌ sin gannaloꞌ xinéꞌ o pa qui niguixebe lii biaꞌ dxiꞌñaꞌ biniloꞌ; zanda acanégabe lii uyubiloꞌ acachaꞌhuiꞌ ga xquiꞌchiloꞌ ti ma cuezaloꞌ scarú ndaꞌni Estados Unidos; laꞌca zanda acanégabe lii uyubiloꞌ ti binnilidxiloꞌ ni unáꞌzeꞌ policía laꞌ o ni biniti; ne laꞌca zanda guꞌyagabe lii pa bini feu binni lii o pa udiñe xheꞌloꞌ lii; laꞌca zanda acanégabe lii ne bidxichi idxela endarau gau ga xiꞌniloꞌ ora ma bisabixheꞌlaloꞌ, ne nooroꞌ jmá ni zanda acanégabe lii.
4) Guiꞌchiꞌ ni noo ndaꞌniꞌ náꞌ notario. Pa caquiꞌñeloꞌ gunichaꞌhuiloꞌ ti guiꞌchiꞌ ndaꞌniꞌ náꞌ ti notario ndaꞌniꞌ guidxi Zaguita ne qui zandadi chéloꞌ lii la? Ti guiꞌchiꞌ lá Poder Notarial zanda acané lii. Ne guiꞌchiriꞌ zanda gabiloꞌ tuxa ni noo guidxi Zaguita ché caꞌsi lii, ne ndiꞌ nga ga guiꞌchiꞌ ni zanda guinichaꞌhuibe: Ti testamento, ti guiꞌchiꞌ ni ucuaaloꞌ o ni bidíꞌloꞌ ra bitooloꞌ o uzíꞌloꞌ xixa ne guiꞌchiꞌ ni riníꞌ nezalú juez ma bisaꞌbixheꞌlaloꞌ. Ne pa noo xixa ni cadi cayeno la? bidxiña ra consulado stiꞌ guidxi Zaguita ti ma usienegabeni lii .
5) Endariziꞌdiꞌ ne endanazaꞌcaꞌ. Ga binni runi dxiꞌñaꞌ ra departamento lá comunidades la? napagabe jmá programahuiꞌniꞌ ni zanda iquiꞌñeꞌ lii laga nabezaloꞌ Estados Unidos. Zanda useꞌndagabe lii iziꞌdiloꞌ diꞌdxaꞌ stiá, diꞌdxaꞌ inglés, ne depe zanda useꞌndagabe lii iziꞌdiloꞌ jmá de ti dxiꞌñaꞌ. Laꞌca napagabe jmá lugar ra zanda guꞌyaꞌ doctor lii sin gapaloꞌ seguro ne sin quixo stale bidxichi. Ne cadi ngasidi, laꞌca napagabe programahuiꞌniꞌ ti ma gannaloꞌ xi cazaꞌcaꞌ xquidxiloꞌ. Bidxiña ne unabadiꞌdxaꞌ por irá ni napagabe para lii.
Guidxi Zaguita napa ti consulado gaxhe de lii. ¡Yegannani!